Szańczyk

Paradne, prawda? Inscenizator ceniony, ale w gatunku uważanym za pośledni, obrońcą starego czytania klasyki! Do pary trzeba mu dodać Janusza Opryńskiego, buntownika spod znaku alternatywy, który gra dziś Dostojewskiego z pietyzmem na niegdysiejszą miarę Jarockiego czy Wajdy. I usypać obu zgrabny szańczyk, którego będą bronić: wiarusy z tak różnych regimentów...

Na Dostojewskim Kościelniak skądinąd się przejechał: o jego "Idiocie" trzeba prędko zapomnieć. "Lalka" w Gdyni wyszła mu za to idealnie: znalazł groteskowy ton pozwalający metaforyzować fabułę, a nie tylko referować ją z muzyką. "Ziemia obiecana" stoi w pół drogi. Nie jest tak pysznie jednorodna jak adaptacja Prusa; inscenizatorem majtało w różne strony. Fascynowała go dynamika epoki, stąd miasto i maszyny w songach, futurystyczne ornamenty w projekcjach. Ciągnęła go społeczna krytyka kapitalizmu - ale i refleksja o przeznaczeniu, o śmierci. W rezultacie tancerze, którzy u Kościelniaka zawsze służą sensom, a nie tylko wypełniają zbiorów-ki, są tu a to pajacami w czapeczkach z Makowskiego, a to ofiarami lichwiarza, a to... kurami ośmieszającymi sielskość podupadłego dworku. Za dużo stylistyk, każda ciągnie gdzie indziej.

Interpretacja zda się ostrzejsza niż u Wajdy. Choćby w sylwetkach trzech łódzkich muszkieterów, odartych z filmowego wdzięku. Polak, Żyd i Niemiec są chłodni, oschli, ich wzajemna lojalność to raczej tylko deklaracja. Zabrakło finezji: Rafał Szumera, Dawid Kartaszewicz i Marcin Kątny, jeszcze studenci, na olbrzymiej scenie Teatru Słowackiego w skomplikowanym widowisku bronią się na poziomie poprawności, nie więcej. Piętą achillesową musicali Kościelniaka zawsze była psychologia i intymne cienkości: pogrąża to w krakowskim spektaklu właściwie całą sferę erotyki.

Można ciągnąć zarzuty - choćby Piotr Dziubek nie jest w stanie komponować bez oddechu musicalu za musicalem; braki kompozytorskiej weny dają się we znaki. Na przeciwległej szali leżą jednak sekwencje olśniewające. Śmierć w tkackiej maszynie, kiedy nad scenę wyfruwa bezkształtny kłąb lin i nie trzeba już czerwonej farby. Bankructwo dworkowej sielanki, gdy Borowiecki z Anką, skłóceni, wiozą rannego robotnika na salonowym pianinie jak na szpitalnym wózku. Cienka niebieska nitka spowijająca postacie naznaczone śmiercią, tak wiotka wobec brutalnych zdarzeń! Synteza nieużywanego pałacu Mullera jako rzędu nie-rozpakowanych pudeł: w jednym z nich uwięźnie Borowiecki, żeniąc się z Madą.

Wolę taki język czytania klasyki od dawania bohaterom Reymonta laptopów i komórek tudzież ukazywania ich pożądań poprzez spółkowanie goryla z obnażoną perkusistką. Ale ja z tego szańczyka...