Szekspir w języku jidysz

Pierwsza premiera „Burzy" Szekspira w jidysz miała miejsce w Łodzi w 1938 r. w Folks Un Jungt Theater. W 1939 r. grana była dla publiczności warszawskiej. Zarówno przez krytyków żydowskich, jak i polskich okrzyknięta została sukcesem teatru żydowskiego w Polsce. Sukcesem, który napawał optymizmem i wiarą we wspólny polsko-żydowski świat, mimo rozgrywających się poza sceną coraz bardziej antysemickich aktów, rosnących w siłę faszystów.

Słowa Kalibana, który w inscenizacji Leona Schillera był symbolem nowego barbarzyństwa: „gdy spalisz jego książki, straci on całą swą władzę", brzmią dzisiaj jak zapowiedź Zagłady. Po okropieństwach II wojny światowej i Zagłady nigdy nie wrócono w Polsce do idei wystawiania Szekspira w jidysz. Aż do dzisiaj.

Krystyna Duniec w eseju napisanym z okazji premiery „Der Szturem. Cwiszyn" w reż. Damiana J. Neci pisała o tamtej przedwojennej inscenizacji: „Schillerowska Burza w jidysz w Folks un Jugnt-Theater pod kierownictwem Klary Segałowicz, wybitnej aktorki dążącej do współpracy polsko-żydowskiej, została uznana za apologię wolności w coraz bardziej brunatniejącej rzeczywistości - może dlatego, że Schiller, jak mówił, zobaczył w Burzy sekret sprawiedliwego władania światem, czyli litość, która wynika nie ze słabości, ale z uczucia wspólnoty wszechludzkiej. Po premierze, 9 października 1938, Abraham Morewski - genialny w roli Prospera, powiedział: myślałem, że moje sny o Szekspirze na scenie żydowskiej nigdy się nie ziszczą, wierzę mocno, że jeśli my, Żydzi, starzy wędrowcy świata, w dobie pikiet i bicia szyb, możemy oderwać się od rzeczywistości i stworzyć tak piękne widowisko szekspirowskie, to przetrwamy również burzę, która szaleje wokół nas".

Najnowsza realizacja „Burzy" z dramaturgią i w reżyserii Damiana J. Necia, jest spektaklem uniwersalnym i ponadczasowym. Z postaciami bez wieku i płci, walącym się miastem w tle, jest zawieszonym w czasie obrazem po katastrofie. Może dziać się wszędzie, choć język jidysz w spektaklu określa miejsce i czas akcji, narzuca interpretację – nie sposób jej czytać bez Zagłady, tej dziejowej burzy, jaka zmieniła świat.

Bardzo interesuje nas, jak wybrzmi ten dramat 82 lata po łódzkiej premierze „Burzy" w podzielonej wewnętrznymi sporami Polsce, czy jidysz stanie się metaprzestrogą przed demonami powtarzającej się historii – mówi Damian J. Neć, reżyser spektaklu.

W przedstawieniu obok „Burzy" Szekspira w przekładzie na jidysz Yosefa Goldberga wykorzystane zostaną również fragmenty Archiwum Ringelbluma oraz „Lamentacji Jeremiasza" i „Pieśni nad Pieśniami".

Spektakl jest grany w języku jidysz z polskimi napisami.

Premiera przedstawienia - 3 października w Teatrze Żydowskim (ul. Senatorska 35). Kolejne spektakle - 4 i 6-7 października 2020.

W spektaklu występują: Henryk Rajfer (Prospero), Jerzy Walczak (Ariel/ Ferdynand), Wanda Siemaszko (Miranda), Barbara Szeliga (Stefano), Joanna Przybyłowska (Trinkulo), Marek Węglarski (Antonio) i Marcin Błaszak (Kaliban).

Reżyseria i dramaturgia - Damian Josef Neć. Za scenografię, kostiumy i wizualizacje odpowiadają Marta Wieczorek i Maciej Czuchryta. Muzyka - Sławomir Kupczak. Choreografię opracował Szymon Dobosik. Za przygotowanie wokalne odpowiada Teresa Wrońska. Konsultacje językowe, przystosowanie scenariusza jidysz i transliteracja - Aleksandra Król.

O reżyserze
Damian Josef Neć jest absolwentem Wydziału Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Studiował też w Katedrze Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest Laureatem I nagrody Fundacji Shalom w konkursie "Historia i Kultura Żydów Polskich" (2008) oraz laureatem wyróżnienia w tym samym konkursie (2010). Jest twórcą wideoartów, w 2017 r. jego spektakl "Chicas PL" prezentowany był podczas Sibiu International Theatre Festival w Rumunii. W 2018 r. spektakl Necia "Hagada na Polskę" został zaprezentowany podczas Festiwalu Miasto Szczęśliwe w Teatrze im. Zygmunta Huebnera w Warszawie, ostatnio wyreżyserował spektakl "Aktorzy prowincjonalni" w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu.