Tadeusz Bradecki (1955-2022)

Absolwent dwóch wydziałów krakowskiej PWST: aktorskiego (1977) i reżyserii teatralnej (1984). Podczas studiów odbył staż w Teatrze Laboratorium we Wocławiu oraz staż aktorski u Petera Brooka.

Od początku swej działalności związany ze Starym Teatrem w Krakowie. W latach 1977-1982 jako aktor; 1982-1990 i od 1996 do chwili obecnej jako reżyser; od 1990-1996 jako dyrektor naczelny i artystyczny teatru. W latach 2003-2007 był reżyserem Teatru Narodowego w Warszawie. Od 2007 do 2013 roku pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach.

Na scenie Starego Teatru zagrał szereg ról, m.in.: Mikołkę w „Zbrodni i karze" Fiodora Dostojewskiego (1977), Geoffrey'a w „Smaku miodu" Shelagh Delaney (1978), Billego Bibitta w „Locie nad kukułczym gniazdem" Dale'a Wassermana (1979), Lelia w „Łgarzu" Carlo Goldoniego (1982).

Kino dało mu więcej szans na pokazanie bogatej osobowości i talentu. W filmach Krzysztofa Kieślowskiego („Amator" - 1979, Bez końca - 1985), Krzysztofa Zanussiego („Constans" - 1980, „Rok spokojnego słońca" - 1981, „Życie za życie" - 1990, „Życie jako śmiertelna choroba" - 2000) i Tadeusza Konwickiego („Dolina Issy" - 1982) stworzył portret wrażliwego inteligenta uwikłanego w trudną rzeczywistość.

Pełną realizację samego siebie uzyskał jednak dopiero poświęcając się twórczości reżyserskiej. "Reżyserowanie daje inną skalę wolności" - powiedział w jednym z wywiadów. Jego prace świadczą o znakomitym opanowaniu warsztatu, zaskakują nowatorskimi koncepcjami inscenizatorskimi.

Oryginalność reżyserskiego spojrzenia widoczna była już w adaptacji „Biednych ludzi" Fiodora Dostojewskiego (1983).

Najbardziej znaczący sukces w pierwszym okresie pracy przyniósł Bradeckiemu napisany i wyreżyserowany przez niego „Wzorzec dowodów metafizycznych" wystawiony w Starym Teatrze (1985), a następnie w Teatrze Polskim w Warszawie (1987).

W 1986 Bradecki reżyseruje „Woyzecka" Georga Büchnera. Sztuka wystawiona w 20 lat po inscenizacji Konrada Swinarskiego była niewątpliwie próbą polemiki ze spektaklem mistrza. Bradecki stworzył przedstawienie wyciszone, nieomal kameralne, z zupełnie inaczej rozłożonymi akcentami interpretacyjnymi.

Następnym znaczącym w twórczości Bradeckiego spektaklem był wyreżyserowany w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi „Pan Jowialski" Aleksandra Fredry (1986). Pisano, że przedstawienie jest bardzo żywiołowe, ma mnóstwo znakomitych pomysłów inscenizacyjnych i przemyślaną, konsekwentną konstrukcję.

W 1987 roku Tadeusz Bradecki sięgnął po dawno nie wystawianą sztukę Adolfa Nowaczyńskiego „Wiosna Narodów w Cichym Zakątku", sztukę polityczną opowiadającą o naszych mitach i świętościach, ale w sposób nieco odmienny, przez pryzmat przemian politycznych. Autor ośmiesza w niej model zrywu niepodległościowego "po polsku", domorosły patos, koturnowość, zadęcie i głupotę. "Ta sztuka to lustro" - mówił reżyser - "Polaków portret własny, któremu dobrze się przyjrzeć w roku 1987".

Bradecki stawia przed sobą coraz to większe i trudniejsze zadania. Podejmuje się adaptacji na scenę „Rękopisu znalezionego w Saragossie" Jana Potockiego (1992), powieści niesłychanie skomplikowanej konstrukcyjnie, wielowątkowej, o szkatułkowej budowie.

Bradecki ponownie powróci do Potockiego w „Saragossie", spektaklu według własnego scenariusza, zrealizowanym na scenie Teatru Narodowego (1998). Nie była to jednak inscenizacja „Rękopisu...", ale raczej próba odtworzenia przyczyn i motywów samobójczej śmierci Potockiego.

Reżyser trzy razy mierzył się dotychczas z niełatwą materią Szekspirowskich arcydzieł: „Jak wam się podoba" (1993), „Romeo i Julia" (1994), „Miarka za miarkę" (1998).

Teksty, które Tadeusz Bradecki wybiera do inscenizacji, świadczą z jednej strony o jego fascynacji historią, a z drugiej o chęci pokazania współczesnym widzom, że problemy, z jakimi zmagają się od wieków bohaterowie, dzisiaj wcale nie są inne. „Woyzeck" Georga Büchnera (1986), „Marat-Sade" Petera Weissa (2001) i „Glenn" Davida Younga (2001) pokazują przerażającą samotność człowieka, uzależnionego zarazem od obecności i bliskości innych ludzi.

Bradecki lubi też podejmować rozmaite doświadczenia z formą. Świadczą o tym między innymi trzy realizacje dramatów Witolda Gombrowicza - dwie „Operetki" (1988 i 1995) oraz „Iwona, księżniczka Burgunda" (2000). Prawie wszystkie jego spektakle łączy teatralny chwyt stosowany w różnych wariantach: teatr w teatrze . W jego przypadku to nie tylko zwykły zabieg inscenizatorski. Bradecki wierzy specyficzną moc teatru, jego misję społeczną. Przyświeca mu szekspirowska maksyma - Teatr to lustro przystawione epoce i duchowi czasu. Teatr ma pokazywać nas takich jakimi jesteśmy, jaki jest nasz świat, nasze życie. Sam twórca mówi: "Teatr był, jest i będzie miejscem ocalenia wartości, nawet jeśli dookoła gdzieś się pogubiły".

W ostatnich latach Bradecki reżyserował m.in. teksty współczesne odwołujące się do historii – „Ostatniego" Tomasza Łubieńskiego o najnowszej historii Polski ukazanej przez pryzmat losów jednej rodziny (Teatr Narodowy w Warszawie, 2003) i „Polterabend" Stanisława Mutza - tekst napisany śląską gwarą, rodzaj wielopokoleniowego fresku, w którym odbija się XX-wieczna historia Górnego Śląska (Teatr Śląski im. Wyspiańskiego w Katowicach, 2008). Ciekawym przedsięwzięciem okazał się spektakl o kondycji współczesnej Europy „Europa? Mikrodramaty", na który złożyły się teksty m.in. Claudio Magrisa, Biljany Srbljanović, Petera Esterhazy'ego i Artura Grabowskiego (Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie, 2003).

W 2003 roku na scenie Teatru Narodowego reżyser wystawił utwór młodego dramatopisarza Michała Walczaka połączony z własnym, młodzieńczym tekstem o podobnym tytule. Powstał spektakl „Piaskownica" w piaskownicy (na motywach „Piaskownicy" Walczaka i „W piaskownicy" Bradeckiego). Jeszcze raz „Piaskownicę" Walczaka Bradecki pokazał dwa lata później. W 2006 roku przygotował kolejny dramat dramatopisarza – „Pierwszy raz". Wszystkie te realizacje na scenie Narodowego łączyły nadrzędne tematy - konfliktu płci, dorastania, tęsknoty za prawdziwymi uczuciami.

Bradecki wrócił także do Szekspira. Wyreżyserował dowcipne, lekkie, pełne teatralności „Stracone zachody miłości" (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2003) i „Wszystko dobre, co się dobrze kończy" (Teatr im. Osterwy w Lublinie, 2008). "(...) na tle obyczajowej powierzchni tej historyjki reżyser wyostrzył charakterystyki różnych postaci, aby wydobyć bogactwo panoramy typów ludzkich i ukazać uniwersalizm pewnych zachowań społecznych, jak i indywidualnych patentów na życie, strategii realizacji osobistych planów" - pisał o przedstawieniu Grzegorz Józefczuk. –

Zrealizowane rok później „Poskromienie złośnicy" (Teatr Śląskim im. Wyspiańskiego w Katowicach) przeniósł we włoskie realia przełomu lat 50. i 60. i rozegrał jak przednią farsę. W 2011 zrealizował szekspirowskie „Wiele hałasu o nic". Następny był „Woyzeck" Georga Büchnera w National Theater Company of Korea (premiera 21 sierpnia 2011), „Maria Severa" Paula Sportelliego w krakowskiej PWST (premiera 26 listopada 2011), „Awantury weneckie" Carlo Goldoniego w Teatrze Miejskim w Gdyni (premiera 27 marca 2014), „Opętani" Witolda Gombrowicza w Teatrze Słowackiego w Krakowie (premiera 13 lutego 2016), „Komedia omyłek" Williama Szekspira w Teatrze Miejskim w Gdyni (premiera 25 czerwca 2016) i „Sługa dwóch panów" Carlo Goldoniego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (premiera 27 stycznia 2017).

W 2012 Bradecki wystawił „Toscę" Giacomo Pucciniego, operowy kryminał w trzech aktach, w Operze Śląskiej w Bytomiu. Przedstawienie otrzymało nominację do Złotej Maski w kategorii Przedstawienie Roku.

Bradecki wyreżyserował również spektakle telewizyjne, w tym: „Biednych ludzi" (1984), „Wiosnę Narodów w Cichym Zakątku" (1997), „Miarkę za miarkę" (1999), „Polterabend" (2013) oraz „Nokturn" (2013).

Wciąż występuje w filmach, w ostatnich latach znalazł się w obsadzie aktorskiej filmów: „Generał Nil" (2009, reż. Ryszard Bugajski), „Nieulotne" (2012, reż. Jacek Borcuch), „Obce ciało" (2014, reż. Krzysztof Zanussi), „Sprawiedliwy" (2015, reż. Michał Szczerbic) i serialach filmowych „Wojenne dziewczyny" (2017, reż. Michał Rogalski) oraz „Dziewczyny ze Lwowa" (2017, reż. Wojciech Adamczyk i Adam Wojtyszko.

Intensywnie uczestniczył w produkcjach Teatru Polskiego Radia. Zadebiutował w 1969 jako reżyser „Antygony" Sofoklesa. Ponadto 8 października 1989 wyreżyserował „Wzorzec dowodów metafizycznych" część I - akt I i część II - akt II i III.
Jako aktor uczestniczył w trzydziestu siedmiu premierach słuchowisk Teatru Polskiego Radia, m. in.: „Lamenty" Leszeka Aleksandra Moczulskiego w reż. Romany Bobrowskiej (premiera 1 listopada 1979), „Daniel" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Grzegorza Styły (premiera 3 stycznia 1985), „Galeria snu" Włodzimierza Dulemby w reż. Romany Bobrowskiej (premiera 18 lipca 1985) i w dwunastu odcinkach słuchowiskowego serialu Teatru Polskiego Radia „Wodnikowe Wzgórze" Richarda Adamsa w reż. Romany Bobrowskiej (premiery 11 maja 1992 do 26 maja 1992).

Nagrody i odznaczenia:
1979 - Nagroda tygodnika "Film" za debiut aktorski w filmie "Amator" Kieślowskiego
1980 - Nagroda im.Leona Schillera
1980 - Koszalin - VIII KSF - nagroda aktorska za rolę w filmie "Constans" Zanussiego
1983 - Nagroda tygodnika "Przyjaźń" za adaptację i reżyserię "Biednych ludzi" Dostojewskiego
1983 - Szczecin - XVIII OPTMF - nagroda za debiut reżyserski oraz nagroda główna za reżyserię przedstawienia "Biedni ludzie" Fiodora Dostojewskiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1984 - Nagroda MKiS I stopnia
1986 - Wrocław - XXV FPSW - nagrody: za dramat "Wzorzec dowodów metafizycznych" i jego reżyserię w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1986 - Nagroda im.Swinarskiego za reżyserię spektakli: "Woyzeck" Buchnera w Starym T. w Krakowie i "Pana Jowialskiego" Fredry w T.im.Jaracza w Łodzi
1987 - Nagroda miasta Krakowa
1987 - Opole - XIII OKT - nagroda za reżyserię "Pana Jowialskiego" w Teatrze im.Jaracza w Łodzi oraz Grand Prix za reżyserię "Wiosny Narodów w Cichym Zakątku" Nowaczyńskiego w Starym T. w Krakowie
1987 - Srebrna Łódka - za reżyserię "Pana Jowialskiego" Fredry w Teatrz im.Jaracza w Łodzi
1987 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia reżyserskie i dramatopisarskie
1987 - Nagroda im.Wyspiańskiego I stopnia za dotychczasowe osiągnięcia w dramaturgii i reżyserii, a szczególnie za autorstwo i reżyserię sztuki "Wzorzec dowodów metafizycznych"
1987 - Nagroda prezydenta m.st.Warszawy za autorską realizację spektaklu "Wzorzec dowodów metafizycznych" w T.Polskim w Warszawie
1988 - Odznaka za zasługi dla ziemi krakowskiej
1989 - Nagroda Teatralna Rzeczpospolitej - nagroda dla zespołu za inscenizację "Wiosny Narodów w Cichym Zakątku" (spektakl prezentowano w ramach Teatru Rzeczpospolitej)
1989 - Srebrny Krzyż Zasługi
1991 - Opole - XVII OKT - Grand Prix za przedstawienie "Fantazy" Juliusza Słowackiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1993 - Opole - XVIII OKT nagroda za realizację sceniczną "Rękopisu znalezionego w Saragossie" w Starym Teatrze w Krakowie
1994 - Oskar Plastyków Wrocławskich za reżyserię "Romea i Julii" w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1995 - Złoty Yorick - nagroda Fundacji Theatrum Gedanense za spektakl "Romeo i Julia" w Teatrze Polskim we Wrocławiu
1997 - Sarajewo - MFT - Złoty Wieniec Laurowy dla "Operetki" ze Starego Teatru w Krakowie,najlepszego przedstawienia festiwalu
1998 - Tarnów - II Ogólnopolski Festiwal Komedii "Talia'98" - Grand Prix dla spektaklu "Miarka za miarkę" Shakespeare'a w Starym Teatrze w Krakowie
1998 - Złoty Yorick - nagroda jury III Ogólnopolskiego Konkursu na wystawienie dzieł dramatycznych Szekspira - dla spektaklu "Miarka za miarkę" w Starym Teatrze w Krakowie
1999 - Złota Maska (Kraków) dla przedstawienia "Miarka za miarkę" w Starym Teatrze w Krakowie
2001 - Nagroda Polskiego Ośrodka ITI za popularyzację polskiej kultury teatralnej za granicą
2007 - Kraków - Nagroda Rektora PWST w Krakowie
2010 - Katowice - Nagroda i tytuł "Przyjaciela Śląska" przyznane z okazji 15-lecia Miesięcznika Społeczno-Kulturalnego "Śląsk"
2013 - Srebrny Medal Gloria Artis-Zasłużony Kulturze

Źródła: Culture.pl, Wikipedia, E-teatr, FilmPolski