Teatr nie unika trudnych pytań
16. Festiwal Dramaturgii Współczesnej "Rzeczywistość Przedstawiona"Walka kobiet o swą pozycję i tożsamość Polaków to dwa główne tematy zakończonego w Zabrzu XVI Ogólnopolskiego "Rzeczywistość przedstawiona".
Zabrzański festiwal jako jedyny w Polsce prezentuje współczesną, powstałą po 1989 roku dramaturgię polską i obcą. Tegoroczną jego edycję od piętnastu poprzednich różni zdecydowana przewaga rodzimej dramaturgii nad obcą. Na trzynaście konkursowych spektakli, tylko jeden - "Proca" Nikołaja Kolady (Teatr im. Mickiewicza z Częstochowy) - reprezentował obcą literaturę, pozostałe były oryginalnymi tekstami rodzimych autorów lub adaptacjami polskiej literatury faktu.
I okazuje się, że nasz teatr czujnie wyłapuje najistotniejsze problemy, z jakimi mierzy się współczesna Polska. Od kilku lat głównym tematem na naszych scenach, jest przecież uświadomienie sobie więzi łączących jednostkę z innymi osobami, dostrzeżenie poczucia przynależności do grupy i jej odrębności od innych grup. W tym roku pytania z tym związane stawiane były jednak głównie nie z perspektywy jednostki, a narodu.
Pierwszą nagrodę oraz nagrodę dramaturga Stanisława Bieniasza, który patronuje festiwalowi, otrzymał Teatr im. Węgierki w Białymstoku za inspirowany reporterską książką Marcina Kąckiego spektakl Piotra Rowickiego "Biała siła, czarna pamięć". Podejmuje on temat neofaszyzmu na Podlasiu, ale pokazuje też, jak mści się brak pamięci historycznej i nierozliczenie się z przeszłością.
"Gniazdo" Marii Wojtyszko (Teatr im. Fredry z Gniezna) dowcipnie reinterpretuje mit założycielski państwa polskiego. Kontrowersyjny "Hymn narodowy" Przemysława Wojcieszka (Teatr im. Modrzejewskiej z Legnicy) to publicystyczno-kabaretowa rozprawa z polską sceną polityczną. "Czekając na Otella" Jana Naturskiego (Teatr Ekipa z Warszawy), także w komediowo-kabaretowej formie, stawia fundamentalne pytania: kto jest Polakiem, kto ma prawo nim się czuć? I czy Mulat z polskim obywatelstwem, to swój czy obcy?
O naszej tożsamości dużo też mówi, choć nie wprost, tekst Agnieszki Jakimiak "Klęski w dziejach miasta" (Teatr im. Bogusławskiego z Kalisza). Akcentuje on wszystkie plagi i porażki w historii pewnego prowincjonalnego, choć mającego piękną przeszłość, ale i wielkie aspiracje, miasta - alegorii Polski.
"Garnitur Prezydenta" Maliny Prześlugi (Teatr Nowy z Zabrza), też utkany jest z typowo polskich aluzji. Wielostronny, wolny od narodowych rozważań, jest tekst Wojciecha Farugi i Przemysława Kazuska "Carson City" (PWST w Krakowie, Wydział Teatru Tańca w Bytomiu), o miasteczku w Newadzie, którego idyllę zakłóca pewna zbrodnia. W festiwalowym zestawie było to przedstawienie znakomicie dopełniające kaliski spektakl.
Kiedy nie opadły jeszcze emocje "czarnego protestu", kiedy kobiety zapowiadają kolejne w kraju manifestacje, współczesna dramaturgia wyartykułowała w Zabrzu niemal wszystkie dotykające ich bolączki. I tym razem werdykt jury pokrył się z odczuciami widzów. Drugą nagrodę i nagrodę publiczności otrzymał autorski spektakl Katarzyny Dworak i Pawła Wolaka "Gdy przyjdzie sen" (Lubuski Teatr w Zielonej Górze), w którym aspiracje młodej kobiety zderzone zostały z mentalnością polskiej wsi.
O roli kobiet, ich walce o pozycję społeczną, zawodową, o wolność dokonywania wyborów, decydowania o swoim życiu i ciele mówiły w sposób intrygujący, czasem obrazoburczy i kontrontrowersyjny spektakle Jana Czaplińskiego "Zapolska Superstar" (Teatr im. Szaniawskiego z Wałbrzycha), Julii Holewińskiej "Krzywicka/Krew" ([na zdjęciu], Teatr im. Modrzejewskiej z Legnicy), "Bang, bang" Tomasza Jękota (Teatr im. Jaracza z Łodzi), "Ciało moje" Marka Pruchniewskiego (Teatr Nowy z Zabrza) czy pokazany już poza konkursem "feministyczny horror muzyczny" Macieja Łubieńskiego i Michała Walczaka "Żelazne Waginy" z kabaretowego cyklu "Pożar w burdelu" z Warszawy.
Tematy były gorące, nic zatem dziwnego, iż każdy wieczór Festiwalu kończył się burzliwymi dyskusjami z twórcami spektakli. Program dopełniały też spotkania autorskie, wystawy, przegląd Teatru Telewizji oraz prezentacje adresowane do publiczności dziecięcej. Dodam też, że po raz pierwszy od wielu lat Festiwal nie uzyskał dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, odbył się jedynie dzięki pieniądzom miasta Zabrze i sponsorów.
