Teatr zza kurtyny wychodzi na ulice

Rynek jednego z dawnych miast wojewódzkich. Kilka wielkich billboardów, które zapowiadają Dni Kultury Baptystów. W ramach obchodów organizatorzy zapraszają na koncert muzyki chrześcijańskiej, teatry uliczne, wspólne śpiewanie i modlitwę. Tak, tak, dokładnie w takiej kolejności. Nie wiadomo tylko czy teatry uliczne też miały się modlić i śpiewać, czy jedynie uświetniać imprezę obecnością? Co roku w wakacje, gdy teatry repertuarowe kończą sezon i wywieszają na murach tabliczki z hasłem "zamknięte", szczyt popularności przeżywa inny rodzaj spektakli, całkowicie zależnych od pogody i dostępnych dla każdego - teatr uliczny. Ideałem jest, gdy ta forma wkracza w powszednie życie miasta - razem z fajerwerkami i bańkami mydlanymi, szczudlarzami, żonglerami, ulicznymi magikami i mimami, którzy za drobną opłatą wrzucaną do kapelusza zmieniają pozy. Rozpiętość środków artystycznych jest ogromna - od faceta grającego na nogach od kuchennego stołka aż po wytrawnych cyrkowców i gimnastyków, których umiejętności sprawiają, że człowiek przełyka ślinę z zazdrości. 

Usługi reklamowe na szczudłach 

Niestety, sporo tu też kiczu i komercji. W końcu teatry uliczne to dziś atrakcja turystyczna, która ma przyciągnąć ludzi i skłonić ich do zatrzymania się i pstryknięcia fotki. Często uświetniają obchody dożynkowe i święta regionalne. - Nasi aktorzy - szczudlarze bardzo chętnie są wynajmowani do różnego rodzaju akcji informacyjno-reklamowych oraz kampanii społecznych. Na stałe współpracujemy z firmami, dla których świadczymy nasze usługi reklamowe - można przeczytać na stronie internetowej jednego z teatrów. A wrocławski Teatr na Walizkach rekomenduje się następująco: "To autorski teatr komediowy realizujący spektakle plenerowe, familijne oraz przedstawienia dla dzieci. Zakładając go, postawiliśmy sobie cel, wcale niełatwy do zrealizowania: rozśmieszyć publiczność. A dokładniej: pozwolić poczuć się jej radosnym i bezproblemowym jak dziecko". No przecież każdy z nas chciałby być radosny jak dziecko... I dlatego tradycyjne teatry uliczne raczej nie znikną z pejzażu mniejszych i większych miejscowości. 

Za sobą mamy już m.in. Festiwal Teatrów Ulicznych "Pod Niebem", który już po raz trzeci zorganizowany został w Siedlcach. Większe ambicje ma zakończony w połowie czerwca Międzynarodowy Festiwal Artystycznych Działań Ulicznych La Strada w Kaliszu, który już po raz siedemnasty ściąga do tego miasta nie tylko najlepsze zespoły z Polski, lecz także sporo ciekawych grup z całego świata. Tegoroczna edycja odbywała się pod hasłem: "Co się stało z teatrem ulicznym?" Pytanie dość zasadnicze i pobrzmiewa w nim tęsknota za starymi, lepszymi czasami. A przecież najlepszą odpowiedź na tak postawione pytanie daje rzut oka na letnie plany festiwalowe. Właściwie można by ułożyć ich letnią mapę i przez całe wakacje jeździć od jednego do drugiego. 

Warszawa: Sztuka ulicy 

Mniej niż zazwyczaj, ale jednak sporo widowisk plenerowych znalazło się w tegorocznym programie festiwalu Malta w Poznaniu. Jest w nim m.in. "Bodyland" poznańskiej grupy Movements Factory, do którego ogłoszono casting wśród mieszkańców miasta. Swój najnowszy projekt prezentuje też Joanna Rajkowska. I właśnie to stało się cechą nowej formuły Malty - szczudlarzy i ulicznych grajków zastąpili artyści wizualni, dla których przestrzeń miejska jest żywiołem do oswojenia.

Od 2 do 6 lipca odbędzie się osiemnasta edycja Międzynarodowego Festiwalu "Sztuka Ulicy" [na zdjęciu Compagnie Tango Sumo] w Warszawie - jednej z największych tego typu imprez w Polsce. Codziennie od wczesnego popołudnia aż do nocy Rynek Nowego Miasta, plac Zamkowy, park Świętokrzyski, plac wokół Pałacu Kultury i Nauki czy park Agrykola opanowane zostaną przez zespoły teatralne z całego świata i Polski, m.in. Teatr Porywacze Ciał, Teatr Strefa Ciszy czy Teatr A Part. Zauważą je nawet ci, którzy o idei i wieloletniej historii festiwalu nie mają pojęcia, a i same nazwy występujących grup niewiele im mówią. Bo na spektakle uliczne trafia się zazwyczaj przypadkowo. Na tym polega ich kulturotwórcza rola. Podkreślała to Krystyna Janda, która zdecydowała się grać w okresie wakacyjnym dwa spektakle na placu Konstytucji. Ich popularność sprawiła, że wielu przypadkowych przechodniów wracało potem do teatru. Dla innych była to jedyna możliwość obcowania ze sztuką, bo na bilety do normalnego teatru ich po prostu nie stać.

Kierunek Kraków albo Gdańsk

Ci, którzy - przypadkowo lub świadomie - złapią bakcyla teatru ulicznego i poczują niedosyt po pokazach warszawskich, mogą od razu po festiwalu spakować walizki i udać się na południe, do Krakowa, gdzie 8-11 lipca odbywa się trzynasta edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych, którego dyrektorem jest Jerzy Zoń - jeden z najwybitniejszych w Polsce artystów zajmujących się teatrem ulicznym, twórca Teatru KTO, prezentującego spektakle inspirowane wielką literaturą światową (m.in. "Zapach czasu" na podstawie twórczości Gabriela Garcii Márqueza oraz wspomnień z dzieciństwa samego Zonia). Ostatni projekt Jerzego Zonia to "Ślepcy" na podstawie "Miasta ślepców" zmarłego niedawno José Saramago, z wykwintnymi kostiumami Zofii de Ines.

Z kolei 15-18 lipca zaczyna się w Gdańsku 14. Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA. W tym roku do Gdańska zawitają teatry z Niemiec, Hiszpanii, Belgii, Holandii, Szwecji, Danii, Rosji, Izraela i Indonezji. Jedną z gwiazd będzie niemiecki teatr Grotest Maru, który zaprezentuje spektakl "Mura", stworzony na podstawie legend o gdańskim Starym Przedmieściu, gdzie spektakl będzie grany. Pokazana zostanie również wersja Czerwonego Kapturka dla dorosłych, z rozwiniętym wątkiem erotycznym w wykonaniu baskijskiego Gaitzerdi Teatro. Najbardziej egzotyczną ekipą będą jednak Indonezyjczycy ze Studia Indonesia. Do spektalu "Earthenware Maker" zażyczyli sobie siedmiometrowych kijów bambusowych potrzebnych im do stworzenia konstrukcji, w której występują.

Mało? Do tego trzeba jeszcze dodać Toruń, gdzie pod koniec lipca na Starówce odbywają się Letnie Spotkania Teatrów Ulicznych, organizowane przez tamtejszy Teatr Baj Pomorski. Prezentowane są bardzo różnorodne formy, a w ubiegłym roku podczas jednego z pokazów zatańczyły fontanny. Na początku sierpnia wybrać się należy do Jeleniej Góry, na tamtejszy Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych, który w tym roku będzie miał już 28. edycję. To najstarsza tego typu impreza w Polsce.

Tylko jedno ale... 

Szkoda jedynie, że większość ulicznych teatrów stawia sobie za cel zabawę i umizgiwanie się do widza, a niewielu jest twórców plenerowych, którzy korzystaliby choćby z dorobku Richarda Foremna, twórcy Bread and Puppet Theatre, tworzącego spektakle będące akcjami społecznymi o radykalnym wydźwięku politycznym, zaangażowane w protesty antywojenne podczas wojny w Wietnamie. Ogromne lalki używane podczas spektakli tego zespołu stały się nieodłącznym elementem wielu demonstracji. Czemu nie korzystać z tej tradycji? Może dzięki zradykalizowaniu środków i wymowy społecznej teatr uliczny przestałby być jedynie ozdobnikiem i igraszką wciśniętą między wspólne śpiewanie i modlitwę, albo umilającym grillowanie na dożynkach.