Teatralne serce Polski?

Dwie sytuacje stanowią fabularną osnowę w najnowszym spektaklu Krzysztofa Garbaczewskiego: ostatni gospodarz Wawelu, gubernator Hans Frank, chce dowieść nordyckiego rodowodu Piastów, zaś w tym samym czasie w zamkowych podziemiach odbywa się konspiracyjna akcja kradzieży arrasów. Równoległość tych planów jest zresztą pozorna, a w spektaklu nie ma linearnego toku opowieści. Dla reżysera, znanego ze skomplikowanych chwytów narracyjnych i intermedialnych środków przekazu, jest to nie tylko sposób, by obwieścić popularny ostatnio slogan o końcu historii, lecz by zmierzch potraktować jako punkt wyjścia do pokazania plejady polskich osobowości, zdarzeń i symboli.

Spektakl jest niezwykle gęsty od znaczeń i potencjalnych sensów. Mieszają się tu języki, postaci, zdarzenia, formy. Żadna interpretacja nie jest bezzasadna, każda jest możliwa do podważenia. Rodzi się więc pytanie, czy w gąszczu narracyjnej opowieści, bezustannie wykorzystującej medialne zapośredniczenie, nie zagubił się nadrzędny sens przedstawienia. Zderzenia historii państwowej i prywatnej, kompleks polskości, martyrologia, romantyzm, kult śmierci, rola kobiet – wszystkie te tematy podejmuje Garbaczewski i równie szybko porzuca je na rzecz kolejnych tematycznych tropów. Brakuje mu miejscami opamiętania, odrobiny refleksji, spójności w poprowadzeniu choćby jednego z wątków. Być może jednak taka jest też nasza historia – „szarpana", niespójna, chaotyczna i wielowymiarowa.

W podobny sposób można się odnieść do sensowności użycia przez Garbaczewskiego medialnego zapośredniczenia. To, co dzieje się na scenie, a także poza nią, w kulisach czy podziemiach teatru, oglądamy niemal przez cały czas na dużym ekranie wielkości sceny. Rodzące się pytanie o status rzeczywistości i teatralnego medium jest zapewne na miejscu, jednak pozostaje ono bez związku ze scenicznymi wydarzeniami. Historię znamy z medialnego zapośredniczenia i reżyser, rewidując jej liczne wątki, także idzie tym tropem. Czy jednak dla tak prostej tezy warto przez trzy godziny pokazywać widzom w miejsce sceny wielki telebim?

Na scenie Teatru Starego wciąż bije wielkie serce – w przenośni i dosłownie. Ogromny organ, wydobywający charakterystyczny dźwięk stanowi jeden z głównych elementów scenografii. Co jakiś czas bije regularnie, przestaje na kilkanaście minut, by po jakimś czasie znów zacząć pracować. Dla Garbaczewskiego jest to zapewne metafora Polski i Wawelu jako ostoi polskości. Świetnie jednak odzwierciedla spektakl i jego rytm, a także działanie samego teatru. „Poczet królów polskich", pierwszy spektakl za dyrekcji Jana Klaty, był oczekiwany jako wizytówka i zapowiedź tego, jak działania swojej sceny będzie widział nowy dyrektor. Choć spektakl nie należy do najbardziej udanych przedsięwzięć ani Garbaczewskiego, ani Teatru Starego, na pewno za tej dyrekcji „będzie się działo".