Umowa współprowadzenia zawarta

Zgodnie z dokumentem władze województwa przekażą rocznie na działalność i rozwój instytucji nie mniej niż 5 mln 545 tys. zł, a MKiDN nie mniej niż 1 mln zł. Ponadto, Minister dofinansuje generalny remont zabytkowej kamienicy, w której mieści się Teatr. Umowa o współprowadzeniu obowiązuje od dnia jej podpisania.

Jeszcze w 2020 roku Teatr rozpocznie generalny, kilkuletni remont, swojej siedziby. W planach jest modernizacja głównego budynku (z zachowaniem zabytkowego charakteru i odtworzeniem historycznych detali), modernizacja sceny wprowadzająca nowoczesną technologię sceniczną, termomodernizacja, wymiana instalacji, budowa studia nagrań, a także dostosowanie pomieszczeń do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szacowany koszt inwestycji to ok. 95 mln zł. MKiDN wesprze remont, przekazując w latach 2023-2024 kwotę 20 mln zł.

___

1879. Początek
Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach jest jedną z najstarszych scen w Polsce. Budowa gmachu przy głównej ulicy Kielc, Sienkiewicza 32, a ówczesnej Pocztowej, ruszyła w 1877 roku. Wokół powstania sceny krąży romantyczna legenda – bogaty przemysłowiec, browarnik i filantrop, Ludwik Stumpf zakochał się w warszawskiej aktorce. Postanowił zbudować teatr, by mieć ukochaną bliżej siebie. Nieznane są ani dalsze losy tej miłości, ani tożsamość aktorki. Pozostał Teatr Ludwika, nazwany tak na cześć pomysłodawcy i głównego fundatora. Zbudowany według projektu Franciszka Ksawerego Kowalskiego, wówczas jednego z najlepszych architektów w kraju. Kamienica mieściła scenę teatralną wraz z restauracją, hotelem i lokalami prywatnymi.

Inauguracyjne przedstawienie odbyło się 6 stycznia 1879 roku. Była to opera komiczna pt.„Dzwony kornewilskie" Roberta Planquett'a w wykonaniu Towarzystwa Dramatycznego Józefa Teksla. Pierwszą premierę oglądało podobno około 800 osób.

W tamtym czasie scena nie miała stałego zespołu ani repertuaru. Podobnie jak na innych scenach prowincjonalnych w kraju, gościły tu zespoły objazdowe, np. warszawskie teatry ogródkowe. Najczęściej wystawiano sztuki lekkie – farsy, wodewile i operetki. W Teatrze bywały i występowały prawdziwe znakomitości, m.in.:Karol Adwentowicz, Stefan Żeromski, Wincenty Rapacki, Gabriela Zapolska, Henryk Sienkiewicz, Maria Przybyłko-Potocka, Wanda Siemaszkowa, Kazimierz Junosza-Stępowski, Stanisław Przybyszewski, Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa, Ludwik Solski czy Aleksander Zelwerowicz.

1914-1945
Rok 1914 to zniesienie cenzury i nowe, trudne wyzwania dla teatru. Czas wojny, podobnie jak wszędzie, sparaliżował jego działalność.

9 października 1918 roku „oczom tłoczącej się w Teatrze Polskim publiczności ukazał się orzeł biały w otoczeniu kwiatów i zieleni" – donoszą kroniki. Kielczanie usłyszeli po raz pierwszy o wolności właśnie ze sceny. Manifest Rady Regencyjnej odczytał ówczesny dyrektor, Jerzy Siekierzyński. Odtąd teatr coraz częściej nazywano Polskim.

Międzywojnie nie przyniosło interesujących zdarzeń artystycznych. Podczas II wojny budynek teatralny uległ znacznym zniszczeniom. W 1945 roku Teatr Województwa Kieleckiego, na krótki czas przeniesiono do dzisiejszego Wojewódzkiego Domu Kultury.

Ważny okres dla Teatru przypadł na dyrekcję Hugona Morycińskiego (1946-1950). W 1946 nadano Teatrowi patrona, którego imię nosi do dziś. W 1949 roku instytucja została upaństwowiona. Państwowy Teatr im. Stefana Żeromskiego miał filię w Radomiu (1946-1976). Dyrektorowi Morycińskiemu jako pierwszemu udało się na dłużej stworzyć w Kielcach stały zespół aktorski. Repertuar stał się bardziej eklektyczny. Teatr zdobył pierwsze nagrody na festiwalach – wyróżnienie na Festiwalu Szekspirowskim za „Sen nocy letniej" Williama Szekspira (1947) oraz za „Burzę" Aleksandra Ostrowskiego na Festiwalu Sztuk Radzieckich (1949). Wielkim wydarzeniem artystycznym była też premiera opery „Krakowiacy i górale" Wojciecha Bogusławskiego wyreżyserowana przez Hannę Małkowską pod kierownictwem Leona Schillera. Czteroletni okres prowadzenia kieleckiego teatru należał niewątpliwie do najważniejszych w powojennej historii sceny.

1945-1950
Ważny okres dla Teatru przypadł na dyrekcję Hugona Morycińskiego (1946-1950). W 1946 nadano Teatrowi patrona, którego imię nosi do dziś. W 1949 roku instytucja została upaństwowiona. Państwowy Teatr im. Stefana Żeromskiego miał filię w Radomiu (1946-1976). Dyrektorowi Morycińskiemu jako pierwszemu udało się na dłużej stworzyć w Kielcach stały zespół aktorski. Repertuar stał się bardziej eklektyczny. Teatr zdobył pierwsze nagrody na festiwalach – wyróżnienie na Festiwalu Szekspirowskim za „Sen nocy letniej" Williama Szekspira (1947) oraz za „Burzę" Aleksandra Ostrowskiego na Festiwalu Sztuk Radzieckich (1949). Wielkim wydarzeniem artystycznym była też premiera opery „Krakowiacy i górale" Wojciecha Bogusławskiego wyreżyserowana przez Hannę Małkowską pod kierownictwem Leona Schillera. Czteroletni okres prowadzenia kieleckiego teatru należał niewątpliwie do najważniejszych w powojennej historii sceny.

1952-1958
Kolejnym dyrektorem, na którego trzeba zwrócić uwagę, jest Tadeusz Byrski. W kierowaniu sceną pomagała mu żona Irena, podobnie jak mąż – reżyserka, aktorka i pedagog.Okres tej dyrekcji bywa nazywany „złotymi czasami" kieleckiej sceny.Celem Byrskich było tworzenie przedstawień ambitnych i odważnych, wolnych od nacisków partyjnych, śmiało i bezkompromisowo komentujących ówczesną rzeczywistość, zadających ważne pytania o rolę człowieka w społeczeństwie i jego odpowiedzialność za innych. Byrscy objęli kielecką scenę w okresie panowania w sztuce realizmu socjalistycznego. W związku z tym w repertuarze znalazły się utwory typowe dla tego czasu, narzucone przez obowiązującą politykę kulturalną. Na fali odwilży przygotowali spektakle, które przeszły do historii teatru polskiego. W 1955 roku przypomnieli długo nieobecny na polskich scenach utwór Stefana Żeromskiego „Uciekła mi przepióreczka". W tym samym roku, w listopadzie wystawili fragmenty „Dziadów", zanim w całości wróciły na scenę polską. W ostatnich dniach grudnia miała miejsce prapremiera polska „Pluskwy"Włodzimierza Majakowskiego w reżyserii Byrskiej. Przedstawienie stało się wydarzeniem artystycznym w skali kraju i manifestem teatru niezależnego od polityki. Także następna prapremiera −„Komentarz do podróży Cooka"Jeana Giraudoux była nowością w polskim repertuarze. W 1957 roku Byrski planował realizację prapremiery „Ślubu"Witolda Gombrowicza. Pisarz nie zgodził się jednak na zaprezentowanie sztuki w Kielcach. Kolejnym osiągnięciem stała się prapremiera „Kaliguli"Alberta Camusa w reżyserii Byrskiego (1957) ukazująca analizę i efekty totalitaryzmu. Za dyrekcji Byrskich, w Kielcach występowało wielu wybitnych aktorów, m.in.: Anna Ciepielewska i Stanisław Niwiński. Byrscy zrealizowali marzenie o własnej szkole aktorskiej; 1 października 1955 roku rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce trzyletnia szkoła średnia kształcąca aktorów – Studium Teatralne. Przyjęto 26 spośród 434 kandydatów. Studium ukończyło 18 aktorów, m.in. Andrzej Antkowiak, czy późniejsza aktorka Teatru Żeromskiego, Regina Redlińska. Wykładali tum.in. Władysław Tatarkiewicz, Bohdan Korzeniewski, Jacek Woszczerowicz. W tym samym czasie uruchomiono w kieleckim teatrze małą scenę. Zasługą Byrskich było także tworzenie wokół teatru środowiska ludzi zainteresowanych kulturą. Organizowali spotkania Klubu Teatralnego, na które zapraszali takie sławy, jak: Stanisław Jerschina, Artur Sandauer, czy Tadeusz Kantor.

1982-1990
Warto przyjrzeć się również dyrekcji Bogdana Augustyniaka (1982-1990). W trudnym okresie stanu wojennego i kryzysu lat 80. ubiegłego wieku podjął z kieleckim widzem rozmowę o sprawach najistotniejszych. Poruszał tematy dotyczące państwa, społeczeństwa, jednostki w czasach zagrożenia, nadchodzących zmian i pozornej stabilizacji. Najczęściej wybierał do realizacji teksty polskich autorów. Poszerzył zespół artystyczny o młodych aktorów z dyplomami wyższych szkół teatralnych: Jerzego Kaczmarowskiego, Marzenę Strzycką, Beatę Ożóg, Renatę Tukalską, Sławomira Hollanda i Janusza Głogowskiego. Wśród starszych stażem, główne role powierzano przede wszystkim: Edwardowi Kusztalowi, Janinie Utracie, Annie Skaros i Zdzisławowi Nowickiemu.Po dłuższej przerwie teatr zaczął być zauważany poza regionem – został zaproszony na Warszawskie Spotkania Teatralne, Kaliskie Spotkania Teatralne, Festiwal „Klasyka Polska"w Opolu. Współpraca z Teatrem im. M. Sadowskiego z Winnicy – miastem partnerskim Kielc – zaowocowała wymianą spektakli, która ożywiła życie teatralne miasta.

1992-2015
Najdłużej – 23 lata – kierował sceną Piotr Szczerski. Stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego objął w początkowym okresie transformacji ustrojowej, kiedy w wyniku galopującej inflacji teatr, jak wiele innych instytucji, borykał się z wieloma problemami, w szczególności z brakiem publiczności. Celem dyrektora stało się pokonanie tych trudności, przyciągnięcie do teatru jak największej liczby widzów i poszerzenie środowiska teatralnego w mieście. Te zamierzenia udało mu się w dużej mierze zrealizować.Piotrowi Szczerskiemu bliska była idea teatru opartego na tematyce egzystencjalnej i taką obrał linię repertuarową, wystawiając utwory: Samuela Becketta („Beckett. 11 utworów"), Harolda Pintera („Nowy ład świata"), Franza Kafki („Proces"), Bogusława Schaeffera („Seans", „Tutam"). Kierowanie jedyną sceną zawodową w województwie zobligowało go do poszerzenia zainteresowań o klasykę i najnowszą dramaturgię polską, priorytetem dyrektora było realizowanie tekstów prapremierowych. Powstały takie spektakle, jak: „Zemsta" Aleksandra Fredry,„Wesele" Stanisława Wyspiańskiego, „Ballady i romanse"Adama Mickiewicza, „Miłość na Krymie"oraz prapremiery: „Spotkamy się w Jerozolimie"i „Toitoi" Andrzeja Lenartowskiego.Przełomową okazała się decyzja o ściągnięciu do teatru twórców najmłodszego pokolenia: Piotra Siekluckiego, Radosława Rychcika, Weroniki Szczawińskiej, Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina, Mateusza Pakuły. W 2009 roku na małej scenie odbyła się premiera „Samotności pól bawełnianych"Bernarda-Marie Koltèsa w reżyserii R. Rychcika, która szturmem zdobyła serca publiczności. Krytyka dostrzegła w niej nowy język teatru. Spektakl zaproszono na większość festiwali krajowych. Nie przeoczyło go także jury międzynarodowych imprez teatralnych. Przedstawienie przez cztery lata nie schodziło z afisza teatralnego, zagrane ponad 100 razy, zawsze przy nadkomplecie widzów. Wielkim sukcesem tandemu Janiczak i Rubin były spektakle „Joanna Szalona; Królowa"i jedno z najczęściej nagradzanych w ciągu ostatniego dziesięciolecia w Polsce przedstawień –„Caryca Katarzyna".Sukcesy festiwalowe zaowocowały tym, że coraz więcej twórców chciało pracować w Teatrze im. S. Żeromskiego doceniając zdolny, zróżnicowany i zgrany zespół aktorski, który Szczerski skompletował.Piotr Szczerski skupił wokół teatru miłośników sztuki, powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru. Reaktywował także Plebiscyt Publiczności„O Dziką Różę"– bezprecedensową w skali kraju imprezę teatralną, bezpłatny przegląd premier sezonu.

2015-
Historię kieleckiej sceny ostatnich lat pisze dyrektor Teatru, Michał Kotański (2015- ). Jedną z jego pierwszych artystycznych decyzji było wznowienie spektaklu „Samotność pól bawełnianych" i przeniesienie go na dużą scenę. Nowa premiera odbyła się w styczniu 2016. W grudniu Michał Kotański i dziekan Wydziału Reżyserii PWST, dr hab. Beata Guczalska podpisali porozumienie w sprawie współpracy teatru z PWST w Krakowie. Na mocy tej umowy Teatr i uczelnia w latach 2016-2019 wspólnie przygotowują i prezentują spektakle studentów Wydziału Reżyserii Dramatu. Nowemu dyrektorowi udało się zamknąć kwestie własnościowe siedziby Teatru toczące się przez 19 lat. Dzięki temu Teatr może ubiegać się o pieniądze unijne na planowany generalny remont i przebudowę gmachu. Michał Kotański urzeczywistnił marzenie kilku swoich poprzedników – Międzynarodowy Festiwal Teatralny. W pierwszej edycji wzięło udział siedem teatrów, w tym dwa z zagranicy. Michał Kotański realizuje różnorodną linię repertuarową – od ambitnych przedsięwzięć po komedie i musicale na wysokim poziomie. Do współpracy zaprasza najlepszych twórców teatralnych w Polsce, m.in.: Maję Kleczewską, Monikę Strzępkę i Pawła Demirskiego, Jolantę Janiczak i Wiktora Rubina, czy Mikołaja Grabowskiego. Za jego dyrekcji powstały takie spektakle, jak: „Harper" Simona Stephensa w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego, „1946" Tomasza Śpiewaka i Remigiusza Brzyka, „Rasputin" Jolanty Janiczak w reżyserii Wiktora Rubina, „Ciemności..." Pawła Demirskiego w reżyserii Moniki Strzępki (koprodukcja z Teatrem IMKA), czy musical „Bem! Powrót człowieka-armaty" Macieja Łubieńskiego w reżyserii Michała Walczaka (koprodukcja z Teatrem Syrena).
(Mater. Teatru S. Żeromskiego)