W teatrze niemal się urodziłem

Rozmowa z Krzysztofem Torończykiem

Siedząc za biurkiem nikt niczego się nie dowie, nie będzie miał kontaktów, które są bardzo ważne. Żeby to osiągnąć trzeba bywać na festiwalach i premierach w całej Polsce; trzeba wiedzieć, co się dzieje w szkołach teatralnych. Ja uważam, że jestem przyzwoicie zakotwiczony w środowisku teatralnym, tym bardziej, że pełnię funkcję wiceprezesa Unii Teatrów Polskich. To pozwala mi być na bieżąco ze wszystkim, co się dzieje w polskim teatrze. Proszę mi wierzyć, że wyglądając przez okno gabinetu takiej wiedzy bym nie zdobył.

Z Krzystofem Torończykiem, dyrektorem Teatru im. J. Osterwy w Lublinie, rozmawia Andrzej Z. Kowalczyk z Kuriera Lubelskiego.

Andrzej Z. Kowalczyk: Czy dobrze Pan pamięta sezon 2013/2014? Wtedy właśnie najdłużej pełniącym funkcję dyrektora naczelnego Teatru Osterwy przestał być Jerzy Torończyk, a został - Krzysztof Torończyk.

Krzysztof Torończyk: - Tak? Powiem szczerze, że nawet o tym nie wiedziałem.

Mogę podać więcej ciekawych liczb. W 72-letniej dziś historii Teatru Osterwy było tylko 20 lat, kiedy w dyrekcji nie zasiadał Torończyk i tylko jeden rok - 1944 - gdy w teatrze nie było nikogo z Pańskiej rodziny.

Wie pan, nigdy się nad tym nie zastanawiałem. Ale historycznie rzecz biorąc - takie są fakty. To bardzo miłe, że pan je przywołał.

Rekord w ilości prac scenograficznych chyba na zawsze pozostanie przy Pańskim ojcu. Stworzył ich w Teatrze Osterwy aż 132.

- Rzeczywiście będzie bardzo trudno przekroczyć ten poziom, a chyba będzie to wręcz niemożliwe. A jest to związane z innymi warunkami i organizacją pracy. Kiedyś scenografowie byli etatowo związani z teatrami i pracowali przy niemal wszystkich realizacjach; tylko sporadycznie zastępował ich ktoś z zewnątrz. Byli na miejscu i kształtowali estetykę teatru. To dyrektor decydował o tym, kto jest reżyserem i kto scenografem. Była to praktyka powszechna. Natomiast dziś świat teatru zmienił się tak dalece, że to reżyser decyduje o wszystkim. Zazwyczaj przyjeżdża z własnym zespołem realizatorów.

W publikacjach na Pański temat zawsze pojawiają się określenia: "teatralne geny" czy "teatr we krwi", co jest oczywiście uzasadnione. Ale Pańska droga do teatru była - że tak powiem - okrężna. Po maturze w Liceum im. Zamoyskiego wybrał Pan ekonomię. Inaczej, niż również obdarzony teatralnymi genami Andrzej Chmielarczyk - zresztą też absolwent "Zamoya" - który dla teatru zrezygnował z wymarzonego lotnictwa. Dlaczego?

- Ma pan rację z tą okrężną drogą. A było to tak. Ja się w teatrze niemal urodziłem, byłem w nim od dziecka, występowałem w rolach dziecięcych i młodzieżowych. Bardzo wcześnie "zaraziłem się" teatrem i postanowiłem zdawać do szkoły teatralnej. Nie mówiłem o tym, bo ojciec przestrzegał mnie, że nie akceptuje takiego mojego wyboru. Mimo tego zakazu zdecydowałem się spróbować. Nie przewidziałem tylko tego, że przewodniczącym komisji egzaminacyjnej będzie Jan Świderski, który był zaprzyjaźniony z moim ojcem. Przed egzaminem Świderski odwołał mnie na stronę i powiedział: "Ty nawet jak zdasz, to się nie dostaniesz, bo twój ojciec mnie o to poprosił". W tej sytuacji musiałem zdawać na ekonomię, na którą także złożyłem papiery. Dostałem się, potem zostałem na uczelni, zrobiłem doktorat. Ale teatr przypomniał sobie o mnie. W1978 roku Zbigniew Sztejman zaproponował mi, abym został jego zastępcą. I tak w końcu trafiłem do teatru; nawiasem mówiąc - jako najmłodszy w Polsce wicedyrektor.

Wicedyrektorem był pan przez 14 lat. To chyba była dobra szkoła przed objęciem naczelnej dyrekcji. Tym bardziej, że przyszło Panu współpracować z tak różnymi osobowościami artystycznymi, Jak: Zbigniew Sztejman, Ignacy Gogolewski i Andrzej Rozhin.

- Dyrekcja Zbyszka Sztejmana to były moje początki, można powiedzieć - okres aklimatyzacji. Przyglądania się temu, jak ten teatr funkcjonuje nie tylko od strony artystycznej, lecz także technicznej, administracyjnej i ekonomicznej. Krótko mówiąc - przez te półtora roku uczyłem się teatru. W1980 roku przyszedł Ignacy Gogolewski, będący wówczas u szczytu sławy. On mnie nauczył najwięcej. Przede wszystkim umiejętności negocjacyjnych, które polegają na zawieraniu kompromisów i prowadzenia dialogu nie tylko z artystami, ale z wszystkimi ludźmi tworzącymi teatr. Wprowadził mnie w świat subtelności teatralnych; zachowań niezbędnych dla dobrego sprawowania funkcji dyrektora, które nie niszczą klimatu teatralnego, pulsującego aż od wrażliwości i namiętności. Ignacy Gogolewski miał to opanowane w stopniu doskonałym. Czteroletnia praca z nim to była dla mnie wielka szkoła. Po takiej szkole, kiedy dyrekcję objął Andrzej Rozhin, byłem już doświadczonym wicedyrektorem. Mieliśmy dobry kontakt, którego fundamentem był stosunek do teatru - obaj go kochaliśmy. Mieliśmy wspólny cel, a kiedy jest wspólny cel, nie ma konfliktów. One pojawiają się tam, gdzie teatr nie jest priorytetem, a do głosu dochodzą osobiste ambicje i interesy.

Jako dyrektor naczelny miał Pan dobre rękę przy wyborze współpracowników. Krzysztof Babicki sprawił, że modne stało się chodzenie do Teatru Osterwy i wprowadził go do obiegu ogólnopolskiego. Zaś Artur Tyszkiewicz znakomicie kontynuował tę linię, wyciskając przy tym własne piętno artystyczne.

- Kiedy w 2000 roku obejmowałem dyrekcję wcale nie miałem sytuacji komfortowej. Mój poprzednik - Cezary Karpiński odszedł niedługo przed końcem sezonu, zatem na znalezienie dyrektora artystycznego miałem zaledwie kilka tygodni. Musiałem się śpieszyć, co jednak nie oznacza przypadkowości. Rozważałem dosłownie dziesiątki kandydatur, biorąc pod uwagę lubelskie realia, a przede wszystkim przyzwyczajenia publiczności. Chodziło mi o to, że nie mógł to być awangardysta, który przewróciłby teatr do góry nogami, kreując samego siebie. Chciałem znaleźć twórcę doświadczonego, rozumiejącego współczesny teatr, ale nie rewolucjonistę. Jedną z takich osób był Krzysztof Babicki. Osobiście nie znaliśmy się wcześniej, ale pasował do założonych przeze mnie kryteriów. Co zresztą potwierdził w praktyce, realizując w Lublinie bardzo dobrą "Arkadię" Stopparda. Miał także - co ważne -doświadczenie na stanowisku dyrektora artystycznego Teatru Wybrzeże i dobrą artystyczną przeszłość. Odbyłem z nim rozmowę telefoniczną i muszę powiedzieć, że wcale nie palił się do wyjazdu do Lublina. Zgodził się jednak przyjechać do Warszawy na bezpośrednią rozmowę. Trwała kilka godzin i w jej trakcie Babicki zorientował się, że ja - mówiąc nieskromnie - nie jestem urzędnikiem, z którym artyście trudno znaleźć płaszczyznę dialogu i porozumienia. Po tej kilkugodzinnej rozmowie poprosił o dwa tygodnie na zastanowienie. Zadzwonił po trzech... dniach, przyjmując propozycję. Czas spędzony przez Krzysztofa w Lublinie uważam za cenny dla teatru. Wprowadził tu ciekawy repertuar, zbudował dobry zespół, wniósł rodzaj ożywczego prądu. Myślę, że mógł się czuć spełniony jako reżyser i jako dyrektor. Jednak po dziesięciu latach miał chyba poczucie, że wypełnił tu swoją misję i zdecydował się odejść do Gdyni. Nadal jednak pozostajemy w dobrej komitywie.

Ale w roku 2010 sytuacja się powtórzyła: zbliżał się koniec sezonu, a Pan znowu nie miał dyrektora artystycznego...

- Rzeczywiście, jakoś tak to się ułożyło. Tym razem moja propozycja była całkowicie intuicyjna. Artura Tyszkiewicza znałem tylko jako reżysera trzech spektakli zrealizowanych w Teatrze Narodowym. Ale wiedziałem, że nigdy nie pełnił żadnych funkcji kierowniczych, a dyrektor artystyczny musi czasem być "artystycznym urzędnikiem". I mieć odpowiednie cechy charakterologiczne niezbędne do kierowania zespołem, a te można sprawdzić tylko w praktyce. Od tej strony go nie znałem. Ale intuicja mnie nie zawiodła. Mam tę satysfakcję, że dokonałem właściwego wyboru. Artur Tyszkiewicz bardzo szybko wszedł w lubelski teatr, nauczył się go, czego potwierdzeniem są kolejne premiery zrealizowane w minionych sześciu latach. Udała mu się trudna sztuka pogodzenia wysokiego poziomu artystycznego teatru z bardzo dobrą frekwencją, co - jak wiadomo - nie zawsze idzie w parze.

Nie sposób teł nie zauważyć, że w czasie Pańskiej dyrekcji zmienił się także sam gmach Teatru Osterwy. Wypiękniał, przeszedł gruntowną modernizację.

- O tak, tu ma pan rację. To jest moja ogromna satysfakcja. Kiedy w 2000 roku wszedłem do tego teatru, było mi po prostu przykro, gdy zobaczyłem, w jakim jest stanie. Przez wiele lat nie zrobiono nic w sprawie jego utrzymania, nie mówiąc już o rekonstrukcji. A przede wszystkim - nie było na to pieniędzy. Ja przez blisko dwa lata zabiegałem o pozyskanie najpotężniejszego w naszym regionie potentata, jakim jest kopalnia "Bogdanka". Rozmawiałem z dyrekcją i Radą Nadzorczą, dotarłem nawet do ministra skarbu. I po tych dwuletnich zabiegach obiecano mi parę milionów złotych w dwóch transzach. Te środki pozwoliły zrobić naprawdę wiele. Zaczęliśmy od elewacji, która była w tragicznym stanie. Nowa została wykonana w nowoczesnej technologii, a przy okazji przywrócony został oryginalny kolor gmachu z XIX wieku. Wymieniliśmy - również na najnowocześniejszą - całą stolarkę drzwiowo-okienną, która do dziś jest w idealnym stanie. Za pieniądze z ministerstwa kultury został położony nowy dach tytanowo-cynkowy, bo stary dramatycznie przeciekał wprost na scenę. Zajęliśmy się też widownią, wymieniając nie tylko fotele, ale także całą podłogę. Do dawnej świetności powróciły również balkony. Scena zyskała nową podłogę, sztankiety, oświetlenie z całym oprzyrządowaniem oraz nagłośnienie. Wyremontowaliśmy klatki schodowe, garderoby i pokoje gościnne. Publiczność na co dzień tego nie widzi, ale dla funkcjonowania teatru to sprawy istotne. A pamięta pan, jak wyglądało foyer? Dziś jest to teatralny salon. Powiększony o pomieszczenie, które kiedyś należało do filharmonii, potem długo stało puste, oddzielone ścianą, a teraz mieści ekspozycję prezentującą tradycje Teatru Osterwy. Udało mi się nakłonić władze wojewódzkie do sfinansowania tej inwestycji, przywracającej historyczny wygląd foyer. Budynek jest w takim stanie, że następna dyrekcja nie musi robić żadnych prac remontowych.

Po upływie poprzednich kadencji Zarząd Województwa przedłużał Panu kontrakt. Tym razem zdecydował się na konkurs. Czy wie Pan, dlaczego?

- Nie wiem. Nikt ze mną na ten temat nie rozmawiał. O konkursie dowiedziałem się telefonicznie, od jednego z urzędników, który przekazał mi jednozdaniową informację. Tak więc nie wiem, jaki był powód i mówiąc szczerze - nie dociekam tego. Zarząd miał prawo skorzystać z takiej procedury i zrobił to. Mogę tylko domniemywać, że był jakiś inny niż mój pomysł na funkcjonowanie teatru. Uznałem zatem, że mój udział w konkursie byłby nielogiczny, bo gdyby moja osoba i koncepcja odpowiadały władzom, nie byłoby trzeba go przeprowadzać.

A może komuś nie podobało się to, że kierowanie Teatrem Osterwy łączył Pan z dyrekcją Teatru Narodowego?

- Bezpośrednio nikt takich zarzutów czy wątpliwości wobec mnie nie wysuwał. Nigdy zresztą nie deklarowałem, że będę w Teatrze Osterwy siedział za biurkiem po osiem godzin przez siedem dni w tygodniu. W moim przekonaniu nie na tym polega rola dyrektora naczelnego, który ma przecież do pomocy dyrektora artystycznego i swojego zastępcę. Sam zaś powinien podejmować decyzje strategiczne, tworzyć scenariusze na różne możliwe sytuacje. A żeby to robić, trzeba swobodnie poruszać się w środowisku teatralnym. Być zorientowanym w kwestiach prawnych, znać pojawiające się nowe zjawiska, nawet pewne mody. A to wszystko kształtuje się jednak nie w Lublinie. W związku z tym uważałem i uważam, że miejsce dyrektora tylko incydentalnie jest w gabinecie, bo z samej obecności nic nie wynika. Siedząc za biurkiem nikt niczego się nie dowie, nie będzie miał kontaktów, które są bardzo ważne. Żeby to osiągnąć trzeba bywać na festiwalach i premierach w całej Polsce; trzeba wiedzieć, co się dzieje w szkołach teatralnych. Ja uważam, że jestem przyzwoicie zakotwiczony w środowisku teatralnym, tym bardziej, że pełnię funkcję wiceprezesa Unii Teatrów Polskich. To pozwala mi być na bieżąco ze wszystkim, co się dzieje w polskim teatrze. Proszę mi wierzyć, że wyglądając przez okno gabinetu takiej wiedzy bym nie zdobył. A na koniec dodam tylko, że choć nie siedziałem stale w Lublinie, to Teatr Osterwy bynajmniej nie popadł z tego powodu w ruinę.

W nowy sezon Teatr Osterwy wejdzie z nowym dyrektorem naczelnym, którym ma być pani Dorota Ignatjew. Jakie są, Pańskim zdaniem, jego perspektywy pod nową dyrekcją?

- Panią Dorotę Ignatjew dobrze znam, bo sam ją angażowałem do Teatru Narodowego. Była tam asystentem reżysera i opiekowała się Teatrem Małym, czyli małą sceną Narodowego. Natomiast o perspektywach lubelskiego teatru trudno mi się wypowiadać, bo nie znam przecież jej planów i propozycji zawartych w konkursowej ofercie, które przekonały komisję. Mogę tylko życzyć, aby jej dyrekcja była satysfakcjonująca i dla teatru, i dla widzów.

___

Krzysztof Torończyk - urodził się w latach 1978-1992 pracował w Teatrze im. J. Osterwy w Lublinie jako zastępca dyrektora. W 1998 roku został dyrektorem naczelnym Teatru Narodowego (pełni tę funcję do chwili obecnej). W roku 2000 objął równocześnie stanowisko dyrektora Teatru im. J. Osterwy.

Andrzej Z. Kowalczyk
Kurier Lubelski
4 lipca 2016
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...