"Wajda" w Muzeum Narodowym

– Mogliśmy zrobić wystawę biograficzną, mogliśmy na końcu ustawić wielki ekran i wyświetlać filmy w całości – ale po co? Naszym celem było pokazanie geniuszu Andrzeja Wajdy w procesie tworzenia, jego talentu w kierowaniu zespołem uzdolnionych pracowników, umiejętności łączenia różnych sztuk w medium filmowym – mówi kurator ekspozycji dr hab. Rafał Syska.

Do zbudowania imponującej wystawy, którą zaprojektował dr hab. Tomasz Wójcik, wykorzystano pozostawione przez reżysera scenariusze, szkice, rysunki, zapiski i dokumenty produkcyjne. O autentyczności ekspozycji decydują archiwalne dokumenty i fotografie, listy pisane i otrzymywane przez Andrzeja Wajdę, a także kostiumy, fragmenty scenografii i najważniejsze nagrody ze statuetką Oscara na czele. Sztukę reprezentują m.in. polskie i zagraniczne plakaty. Nie brak multimediów: mappingów, projekcji, wideoesejów. Najsłynniejsze, a czasem zaskakujące sceny z filmów Andrzeja Wajdy wyświetlane są na dużych ekranach, poszczególnym sekcjom towarzyszy odpowiednio dobrana muzyka.

Wystawa podzielona została na siedem części tematycznych. Dzięki rezygnacji z porządku chronologicznego jej twórcy mogli skupić się na najważniejszych motywach przewijających się przez całą twórczość reżysera, zestawiając filmy i spektakle z różnych okresów i obudowując je kontekstem biograficznym. Ważną linią narracji jest opowieść o doświadczeniach generacyjnych Polaków (wojna, stalinizm, odwilż, Solidarność), a także kontekst instytucjonalny: przemysł kinematograficzny, boje z cenzurą, rola Wajdy jako producenta filmów innych reżyserów.

Otwierająca wystawę strefa "Moje domy". wyznacza ścieżki zwiedzania. Uruchamia wątek biograficzny (dzieciństwo i młodość) Andrzeja Wajdy, a dzięki filmowi "Kronika wypadków miłosnych" pozwala na melancholijne reinterpretacje motywów przedwojennej Polski. To także opowieść o Wajdzie, który długo nie miał własnego domu, więc jego substytuty lokował w wytwórniach filmowych, teatrach, niezliczonych inicjatywach artystycznych. Puentą strefy "Moje domy" jest epizod z Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie i decyzja Wajdy o wyjeździe na studia do Łodzi.

"Kronika wypadków miłosnych" rozgrywa się w sierpniu 1939 roku, kluczem do drugiej części wystawy, zatytułowanej "Piekło", musi więc być II wojna światowa. W tym miejscu kurator porzucił trop biograficzny, bo kolejność filmów układa się chronologią wydarzeń zawartych w filmach: wrzesień 1939 – "Lotna", potem "Katyń", "Korczak", "Pokolenie", "Kanał", "Popiół i diament" i wreszcie "Niewinni czarodzieje" – film o próbie "życia bez piętna wojny".

– Często zapominamy, że Wajda to geniusz nasycający narrację bogactwem literackich i malarskich odniesień, a zarazem reżyser najlepiej czujący się w ekspresyjnych obrazach i pełnej emocji grze aktorów. Zaświadczą o tym nie tylko autotematyczne filmy (jak "Wszystko na sprzedaż"), ale też zgrupowane w tej strefie dokumenty o pracy Wajdy na planie zdjęciowym. Towarzyszy im opowieść o Wajdzie-producencie, działaczu politycznym i społecznym oraz twórcy własnej szkoły filmowej – opowiada o sercu wystawy kurator Rafał Syska.

Z centrum ekspozycji można wybrać jedną z kilku ścieżek dalszego zwiedzania. Strefa "Rewolucja" z filmami Ziemia obiecana, trylogią: "Człowiek z marmuru", "Człowiek z żelaza" i "Człowiek z nadziei" oraz nakręconym we Francji "Dantonem" z niejednoznaczną wizją rewolucji ilustruje problematykę nurtującą Andrzeja Wajdę w latach 70. i na początku 80. ubiegłego wieku.

"Mit" to strefa poświęcona obrazom epickim: "Popiołom", "Panu Tadeuszowi" i "Weselu". – Od "Wesela" niedaleko już do opowieści o Krakowie i aktywności Wajdy pod Wawelem. Stąd po zwiedzeniu strefy "Mitu" każdy będzie mógł zapoznać się z historią "Mangghi", spektaklami w Starym Teatrze i innymi krakowskimi inicjatywami reżysera – tłumaczy kurator wystawy. "Intymność" to część wystawy poświęcona kameralnym filmom laureata Oscara, jak "Bez znieczulenia", "Dyrygent" czy "Polowanie na muchy".

W ostatniej części, zatytułowanej "(Nie)śmiertelność", twórcy wystawy nie tylko przypominają filmy dotyczące odchodzenia, żałoby i pamięci ("Brzezina", "Panny z Wilka", "Tatarak"), ale pokazują Wajdę jako filmowca spełnionego i sławnego. Można stąd wrócić do "salek kinowych", obejrzeć najwspanialsze sceny z filmów reżysera i jego spektakli teatralnych.

Oprócz wystawy zaplanowano także wiele wydarzeń towarzyszących. Wśród nich przede wszystkim projekcje filmów i spotkania z aktorami i twórcami, związanymi z Wajdą: z Bożeną Dykiel i Ewą Ziętek, w ramach dyskusji o "Weselu" (6.04); z Jerzym Radziwiłowiczem przy okazji dyskusji o "Człowieku z marmuru" (4.05); z Wojciechem Pszoniakiem i Anną Nehrebecką przy okazji projekcji "Ziemi obiecanej" (11.05); z Agnieszką Holland przy okazji projekcji "Bez znieczulenia" (25.05); z Mają Komorowską przy okazji "Panien z Wilka" (24.08); z Grażyna Szapołowską przy okazji "Pana Tadeusza" (07.09). Na większości spotkań obecna będzie również Krystyna Zachwatowicz-Wajda. Dyskusje poprowadzi Łukasz Maciejewski.

Wstęp na spotkania i projekcje w Gmachu Głównym MNK są bezpłatne.

Muzeum Narodowe proponuje także wykłady, oprowadzanie kuratorskie, warsztaty dla dzieci, czy spotkania dla nauczycieli. Szczegółowy harmonogram wszystkich wydarzeń można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Muzeum Narodowego w Krakowie.

Wystawa "Wajda" potrwa od 6 kwietnia do 8 września 2019.