Warlikowski dream

Reżyser ponownie ogląda swoje odbicie w lustrze teatru, tym razem przyglądając się sobie w kostiumie artysty (jeden z bohaterów, Józef K. jest reżyserem, Elizabeth Costello, która w drugiej części przedstawienia musi zmierzyć się z kwestią wiary, jest pisarką). Współuczestnikami tego procesu czyni widzów, którym już od pierwszej sceny, teatru w teatrze, wyznacza rolę obserwatora podążającego za kalejdoskopem przesuwających się w sennym rytmie obrazów. Przewodnikiem po przeplatających się równoległych światach jest narrator - prestidigitator (Marek Kalita), który niepostrzeżenie zmienia tożsamości, dostosowuje się do nowych sytuacji, spaja uciekające wątki i rwące się narracje, ale przede wszystkim jest stałym elementem konstrukcji, przez którą przepływają senne obrazy i osadzają się na niej warstwa po warstwie. Razem z postaciami i widzami dociera do tytułowego końca, który dla każdego z bohaterów okazuje się zawieszonym w próżni pytaniem o sens. Pytaniem, na które reżyser nie daje jednoznacznej odpowiedzi, wszelkie próby nazwania, kategoryzacji urywają się, rozmywają w nieskończoności.

Spektakl składa się z dwóch części. Pierwszą otwiera wspomniana scena teatru w teatrze. Na pustym parkiecie pojawia się Babilon (Magdalena Popławska) postać bez twarzy i płci. Czarna peruka zasłania twarz, koronkowy trykot ściśle przylega do skóry. Taniec, który wykonuje ma wypełnić nie tylko przestrzeń, ale również nadać sens życiu, zakotwiczyć w rzeczywistości, skoro nie może tego zrobić rozchwiana tożsamość. Tańczącemu Babilonowi przyglądają się Tony (Jacek Poniedziałek) i Robert (Marek Kalita), którzy głośno komentują nie tylko wyczyny tancerza, ale również garderobę widzów. Babilon walczy o zwycięstwo z Tonym, który dotychczas był mistrzem na parkiecie Nickel Baru. Samorealizacja na parkiecie kompensowała Tony’emu porażki w życiu: kiepską pracę w supermarkecie Gruzina Guriana (Zygmunt Malanowicz), niespełniony związek z koleżanką z pracy, rozchwianą emocjonalnie Jackie (Anna Radwan-Gancarczyk) i toksyczną relację z nadopiekuńczą matką (Stanisława Celińska), która – jak kiedyś matka Kruma - zdaje się pożerać kawałek po kawałku przestrzeń życiową syna. Relacja, którą na scenie tworzą Stanisława Celińska i Jacek Poniedziałek jest flashbackiem, powracającą obsesją reżysera, powtórzeniem ambiwalentnych relacji Hamleta/Kruma i matki, darzonej w tym samym stopniu czułością, co nienawiścią.

Bohaterom przywołanym z filmowego scenariusza Bernarda-Marie Koltesa „Nickel Staff” (Warlikowski wykorzystał tylko niektóre sceny) nie wiedzie się dobrze: nieudane związki, brak perspektyw, brak celu w życiu i sensu w tym, co robią. Nic dziwnego, że finałem tej opowieści będzie zamordowanie przez Tony’ego właściciela sklepu, tak jakby ten czyn był wpisany w jego egzystencję, a to co wydarzyło się wcześniej w życiu stałego bywalca Nickel Baru, skazywało go na bycie winnym również w sensie dosłownym.

Z poczuciem niewytłumaczalnej i nigdy niesprecyzowanej winy boryka się również Józef K. (Maciej Stuhr), bohater „Procesu” Franza Kafki, z którego schematu fabularnego skorzystał Warlikowski. Wina, której doświadcza Józef K. nie ma wyraźnego kształtu ani źródła. Jej przyczyny nie są znane, a jedyne co świadczy o jej istnieniu to niejasne przeczucie, że jest. Wizyta u guru (Wojciech Kalarus) niewiele pomaga, bowiem autorytet, do którego K. się ucieka, szybko zostaje skompromitowany. W międzyczasie pojawiają się kobiety: histeryczna Bürstner (Magdalena Cielecka), z którą łączy go związek sadomasochistyczny i Leni (Maja Ostaszewska), którą podnieca jego poczucie winy. Z Bürstner przyciągają się i ranią, kochają i odrzucają, w międzyczasie tocząc długie nocne rozmowy, Leni (połączenie sekretarki, pielęgniarki i syreny, fantazja na temat uległej kobiety) opowiadając o poświęceniu Małej Syrenki, nakłania go do gwałtu. Poczucie winy Józefa K. wynika z faktu, że żyje, bowiem zawsze znajdzie się ktoś albo coś, co okaże się wystarczającym dowodem w sprawie.

Obrazy w spektaklu łączą się ze sobą swobodnie, na zasadzie asocjacji, sceny odchodzą i powracają w somnambulicznym rytmie, potęgowanym dodatkowo muzyką. Niepostrzeżenie przesuwają się ściany pastelowej, drewniano-szklanej scenografii, otwierają się nowe przestrzenie, zakamarki, pojawiają się inne pomieszczenia. Obrazy żywego planu multiplikują się na ekranach, twarze odbijają w refleksach światła, pojawiają na ścianach z pleksi. Wątki przeplatają się, a postaci mieszają jak we śnie towarzyszącym ostatniej podróży, w którym samych siebie oskarżamy, przesłuchujemy i sądzimy. W ostatniej części do strażnika dociera Elizabeth Costello (Ewa Dałkowska), bohaterka powieści Coetzego. Costello może przejść przez bramę pod warunkiem, że w odpowiedni sposób wypełni formularz. Musi wyspowiadać się ze swojej wiary. Odpowiedzi, których pisarka udziela, niestety nie zadowalają strażnika. Są zbyt mało osobiste, albo po prostu mało standardowe. Wreszcie nie wiadomo, jaka odpowiedź jest właściwa, by przejść na drugą stronę. Spektakl się kończy i Costello jej nie udziela… Warlikowski również.