Wędzony oscypek

Woń gorącej herbaty i jeśli nie wędzonego oscypka, to kiełbasy i kiszonego ogórka, albo wiejskiego chleba ze skwarkami, albo przaśnych ciasteczek tylko, lecz zawsze czegoś do przekąszenia - unosiła się w powietrzu. Zaś Andrzej Dziuk - twórca teatru - po foyer się przechadzał, z fajeczki pykał, gości witał i troskliwie do stołu zapraszał. Czym chata bogata! Najpierw coś dla ciała, później dla ducha coś! Spocznij waszmość, odsapnij, poczuj się dobrze! I czułeś się dobrze. I miło ci było, jak kotu na zapiecku. A dalej, później, już na widowni? Ta sama wata dobroduszności. 

Tak, woń wędzonego oscypka i troski starego bacy - to było w piątek w PWST nieuchronne. W końcu "Sonatę b" wg "Sonaty Belzebuba" Stanisława Ignacego Witkiewicza - dyplom Wydziału Aktorskiego - właśnie Dziuk wyreżyserował. Wziąłem więc z tacy cztery plastry wędzonego dobra - dwa na teraz, dwa na zaś. I dobrze uczyniłem. Dziuk miał z młodymi powtórzyć tamtą swą starą "Sonatę b", z tamtą, na żywo graną muzyką Jerzego Chruścińskiego. I powtórzył. 

Rzecz jest o... No właśnie. Jeśli ktoś chce streszczać tę sceniczną opowieść Witkacego (tę i każdą inną) - to już lepiej niech się powiesi na własnych szelkach, jak Istvan Szentmichalyj w finale "Sonaty Belzebuba". Co zatem zostaje? Kilka zdań o tańcującej formie. Więc - trochę kabaretu, odrobina budy jarmarcznej, szczypta metafizycznej tandety. Do tego jakieś strzępy zupełnie popyrtanej miłości, demonizm nie wart złamanego grosza, pretensjonalne dysputy o istocie muzyki i sztuki w ogóle, a do tego diabeł wymachujący ogonem. Słowem, świat przedstawiony jako karnawał - i to karnawał ciemny, podniesiony do niemałej potęgi.

Groteska. Płaska kpina. Lity banał. Gorycz bolesna. Szyderstwo mordercze. Wieczne branie wszystkiego w nawias. Humor wisielczy. Mgły lite. Księżycowe poświaty. Blaski odpustowe. Staroświecki salon arystokratyczny. Opuszczona kopalnia jako piekło. Komnata na zamku. Wreszcie wspomniany Istvan, kompozytor, opętany jedną chorą myślą: napisać taką sonatę, jaką stworzyłby sam Belzebub. A wszystko to - i jeszcze ze sto podobnych elementów - pomieszane nieprzytomnie i w jednej sprawie: cierpkim rechotem zarżnąć patos tych, którzy pretensjonalnie demonizują sztukę i artystę. Z grubsza tak brzmi "uderzenie" Witkacego. A "uderzenie" Dziuka?

Siedzę, oglądam, słucham, żuję wędzony poczęstunek - i jest, jak ongiś w Zakopanem. W zębach mych oscypek - i oscypek na scenie. Przaśności, co przeglądają się w sobie? Dwa wyroby seropodobne, przez dwie godziny ramię w ramię idące przez przedstawienie - jeden w ustach mych, drugi w dymach i papuzich światełkach, co je troskliwy Dziuk bez opamiętania na scenę wypuszcza? Tak jakby. Czyli całe, wcale niezabawne, nielekkie szaleństwo teatralne Witkacego - obrócone w dobroduszność iście odpustową. Mówię o aktorstwie.

W karnawalizacji (zresztą - tak jest z każdą poetyką sceniczną) zawsze chodzi tyleż o karnawalizację, co o jakość materii, z której szyje się karnawalizację. Aktorskie sukno, co nim Dziuk okutał studentów, jest z tego gatunku, że zdychają pod nim wszystkie gorycze Witkacego. Zostaje zabawa w żadnej sprawie, radosny wygłup o niczym, żonglowanie jarmarcznymi wicami, jasełka grzeczne - z czasem coraz nudniejszy, kłopotliwie zabałaganiony pokaz pustej gimnastyki gestów, artykulacji oraz intonacji, seansik pod tytułem "Jak sobie młodzież szkolna granie dziwactw czuba z Krupówek wyobraża". 

Otóż tak, że dwa dni po premierze nikogo z młodych wyróżnić nie mogę, bo nie pamiętam, kto kogo grał, ani co pokazał. Nawet nie mam pewności, czy w ogóle ktoś tam był. Po seansie Dziuka pozostał mi za to na języku smak wędzonego oscypka. Niezły. Jak by klasyk rzekł: wiem - to mało, lecz bywa niestety, że jest to wszystko. Hej!