Wygnani z pamięci

o utworach Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk

O tym, że utwory Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk budzą żywe reakcje i mogą być ciekawym wyzwaniem dla teatru, świadczyło choćby grudniowe czytanie "Burmistrza" w Teatrze Polskim w Szczecinie.

Małgorzata Sikorska-Miszczuk (ur. w 1964 r.) to dramatopisarka, której teksty - od połowy ubiegłej dekady - nagradzane na konkursach i tłumaczone za granicą - należą dziś do najciekawszych propozycji polskiej sceny współczesnej W "Szajbie", "Śmierci Cztowieka-Wiewiórki", "Walizce", "Końcu świata", "Madonnie" czy "Burmistrzu" teraźniejszość spotyka się z historią, ostry, społeczno-polityczny wydźwięk z moralnymi dylematami jednostki, a gorące publicystyczne wątki z mitami kultury.

UZNANIE dla tych sztuk rzadko przekłada się jednak - szkoda! - na repertuarowe inscenizacje. Choć autorka ma w dorobku kilka premier, a dzieło jej współpracy z Sylwią Chutnik i Magdaleną Fertacz "Furie III" w reżyserii Marcina Libera, zdobyło Laur Konrada. Tymczasem o tym, że jej utwory budzą żywe reakcje i mogą być ciekawym wyzwaniem dla teatru, świadczyło choćby grudniowe czytanie "Burmistrza" w Teatrze Polskim w Szczecinie.

Sztukę tę opublikowano w roku 2009, o czym w kontekście takich wydarzeń jak premiera filmu "Pokłosie" Waldemara Pasikowskiego (2012) czy powieści "Noc żywych Żydów" Igora Ostachowicza (2012) wspominam po to, by oddać jej pierwszeństwo.

"Burmistrz" wyprzedza nie tylko pomysły, a i diagnozy tych dzieł, mające w nim zresztą bardziej uniwersalny charakter. Opowieść o szarym miasteczku, w którym - pod ojcowską władzą tytułowego Burmistrza (Krzysztof Bauman) - "brata łaty do rany przyłóż" - żyją szarzy mieszkańcy, i na które spada nagle wywiedziona z przeszłości Prawda - wpisana jest bowiem zarówno w debatę wokół Jedwabnego (samotna walka rzeczywistego burmistrza Jedwabnego zdaje się punktem wyjścia dramatu), jak też w tradycję biblijną (przypowieść o Sodomie, odkupienie i ofiara, postać Matki Boskiej - objawiającej się, by... karać) i antyczną; bo u Sikorskiej-Miszczuk rachunek dobra i zła nie bilansuje się, wina jest winą, a tragedia ma wymiar katharsis.

Miasteczko, które odwróciło się od "tamtych czasów", jest skazane bez względu na to, czy o swym grzechu pamięta. Mający je chronić przed tą pamięcią mit złego Niemca, który kiedyś mordował Żydów, za co dziś musi płacić - kozioł ofiarny - jego syn (Piotr Bumaj), przybyły do miasteczka i żyjący w nim jako hodowca kalafiorów, nie wystarcza. Przeciwnie, wzmaga konfrontację z prawdą o sąsiadach (by przywołać termin Grossa), gdy w miasteczku zjawia się Burmistrz Nowego Jorku (Filip Cembala) i asystująca mu Miss Piękności (Elżbieta Donimirska), 'reprezentująca "innych" Żydów, tych zza oceanu, z amerykańska zwanych tu "Dżus".

Dramat Sikorskiej-Miszczuk - gorzki, okrutny ("Wygoń ich!" - krzyczą mieszkańcy do Burmistrza, gdy pomordowani przez ich przodków Żydzi wstają z grobów i chodzą ulicami) - ma jednak formę popkulturowej gry w skojarzenia, w której różne wątki przybierają czasem kształt groteski (Matka Boska godzi się na układ z Burmistrzem mówiąc krótko: OK!). Czarny humor dialogów (Miss pytana, czy Żydzi w USA także "dodają krew do pieczywa", odpowiada z wieloznaczną ironią: moja matka dodaje krew "do wszystkiego" - bo jej pamięć i życie przesycone są krwią) przenika jednak ton poezji, a niektóre nawiązania literackie (np. "Wizyta starszej pani" Diirrenmatta) pobrzmiewają z kolei czytelnymi aluzjami do rzeczywistości.

W "Burmistrzu" realizacja poszła dalej w stosunku do tradycyjnej formy czytania, w którym na ogół nie ma scenografii, a aktorzy siedzą na krzesłach. Jako że spektakl szczeciński - będący skądinąd czwartym już tego rodzaju czytanym przedsięwzięciem Polskiego - został jednak - by tak rzec - szkicowo wyreżyserowany. Przez dramaturga tego teatru Michała Pabiana. Postaci wchodzą ze sobą w interakcje, mają kostiumy, a umowność przestrzeni wzbogacono symbolicznym stosem liści i popiołu.

I choć ta wahająca się między groteską a liryką namiastka inscenizacji zdaje się chwilami stylistycznie przerysowana i ostentacyjna (znicz zapalony w finale prochom Żydów), to Pabianowi i jego aktorom (obsadzonym niekiedy "pod prąd", że wspomnę o Elżbiecie Donimirskiej, znanej dotąd głównie z ról charakterystycznych, mocnych, a tu z roli Miss wydobywającej lirykę i delikatność) udało się przenieść na scenę to, co w Burmistrzu najważniejsze. Trudną debatę o przeszłości, zakorzeniającą się już nie tylko w naszej historii, lecz i w nas samych. Pełna widownia dużej sceny teatru przyjęła spektakl więcej niż dobrze, co potwierdza, iż taka "rozmowa z umarłymi" jest nie tylko możliwa, ale i potrzebna.

ADL
Kurier Szczeciński
19 grudnia 2014
Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92 Notice: Undefined index: id in /var/zpanel/hostdata/zadmin/public_html/kreatywna-fabryka_pl/public/nowa_grafika/Application/modules/default/views/scripts/article/details.phtml on line 92

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...