Wyjazd

Akcja spektaklu, odbywająca się na trzech planach, wprowadza nas w letni, austriacki kurort Badenheim, w którym corocznie odbywa się festiwal muzyczny. W tym roku jednak nie zjawią się zaproszeni muzycy. Piękne szlaki spacerowe przegrodzą druty kolczaste, a nad miasteczkiem zawiśnie krzyk chorej na urojenia Trudy. Scenograficznie wpasował się w ten klimat minimalistyczny  projekt autorstwa Andrzeja Witkowskiego. Podczas gdy w centrum sceny i wydarzeń odbywa się festiwal muzyczny, na pierwszym planie trwają przygotowania do wojny – statyści w trakcie przedstawienia na proscenium zawieszają symboliczne druty kolczaste i szlabany. Jednocześnie w głębi sceny, za szklaną szybą – jakby poza całym rwetesem festiwalowym odbywa się dramat rodzinny. Stan zdrowia Trudy znacznie się pogarsza, gdyż odpływa ona ku wspomnieniom o Polsce lub ulega paranojom, w których wzywa do siebie córkę. W takiej atmosferze wesołość letniego kurortu powoli traci swą pełnię.

W centrum wydarzeń znajduje się grupa Żydów pochodzenia austriackiego. Nie ma tu pojedynczych bohaterów – bohaterem jest grupa. Ich wzajemne interakcje ujawniają żydowskie kompleksy spowodowane brakiem zadomowienia i rozdwojoną tożsamością narodową. Pada pytanie: kim jestem, Żydem czy Austriakiem? W rzeczywistości wszyscy są Żydami, tylko jedni przyznają się do tego wcześniej, a drudzy później. Defnitywnie zaś połączy ich wspólny wyjazd do Polski, kiedy stanie się on faktem. Wszyscy staną bowiem w jednym rzędzie, tak samo bezradni, słabi i jakby nadzy – pozbawieni człowieczeństwa.

Przedstawienie „Badenheim 1939” zyskuje pełnię plastyczną dzięki współdziałaniu wspomnianej już scenografii Witkowskiego, świateł i kostiumów autorstwa Burgis Paier. Ewolucja tej plastyki od barw ciepłych: brązów i beżów po barwy chłodne staje się tak samo symboliczna jak powolne pustoszenie sceny, aż do momentu, gdy w ostatnich fragmentach pozostają na niej tylko sami aktorzy. Ostatecznie bohaterowie znikają w wagonach, a zostaje jedynie po nich góra bagaży, co zostało zobrazowane poprzez wjazd platformy wyobrażającej stertę waliz, plecaków i innych tobołów, która zasklepia się za bohaterami niknącymi w obłokach dymu.

Nad całym spektaklem czuwał duch Zbigniewa Bargielskiego objawiający się oniryczną i psychodeliczną muzyką skomponowaną specjalnie na potrzeby tej realizacji. Oprócz muzyki klasyków, takich jak Mozart, Schubert, Mahler, która podkreślała charakter austriackiego festiwalu muzycznego, mogliśmy usłyszeć kompozycje Bargielskiego, do których została przygotowana śpiewogra w wykonaniu Małgorzaty Daniłow i Marka Rachonia. Do dekadenckiego w swym charakterze tanga dołączyły również cztery postaci – Bliźniacy oraz Inż. Schutz i Kelnerka  Za projekt choreograficzny przedstawienia odpowiedzialna była Marta Pietruszka.

„Badenheim 1939” jest przedstawieniem solidnym pod względem warsztatu aktorskiego, kostiumów, scenografii, choreografii i na pewno muzyki zarówno tej dobranej jak i skomponowanej.

Niezależnie od tego, że okoliczności tamtego czasu są widzom znane - reżyser stworzył interesujący klimat zagęszczającej się atmosfery oczekiwania i niepewności. Bohaterowie poddani są wielu psychicznym stanom - od niepokoju, poprzez wspomniane oczekiwanie i związaną z nim niepewność, aż do zimnego, świadomego i podświadomego strachu. Interesujący jest także niezwykle ważny towarzyszący wszystkim element, być może nieuzasadnionej, ale jednak nieustannej nadziei. Nadziei na dobre zakończenie owej podróży od wakacyjnego, dobrze bohaterom znanego austriackiego kurortu Badenheim, aż do polskiego, okrytego tajemnicą Nieznanego.

Wystawienie „Badenheim 1939”na pewno nie przynosi ujmy Teatrowi Śląskiemu, jednak należy żalować, że nie ma zbyt dużych szans, by pobudziło do dyskusji i odbiło się echem poza jego murami.