Z wiarą się nie dyskutuje.

Słyszę „ortodoksyjny", myślę „Żyd". Ale w XXI wieku tak ścisłe przestrzeganie reguł wiary zdecydowanie bardziej kojarzy mi się z Islamem i muzułmanami. Okazuje się, że jestem w ogromnym błędzie! Otóż niemal w stolicy ogromnego stanu Nowy Jork mieszka bardzo liczna społeczność żydowska, w tym chasydzi różnych odłamów. Chasydzi, czyli najbardziej ortodoksyjni wyznawcy judaizmu.

W książce „Kto odejdzie, już nie wróci. Jak opuściłem świat chasydów" autorstwa Shulem Denn'a, która ukazała się w 2020 roku nakładem Wydawnictwa Czarnego, mowa jest o skwerczykach – ultraortodoksyjnym odłamie Żydów. Autor opowiada swoją historię – począwszy od czasów młodości jego rodziców, aż do teraźniejszości. Jesteśmy świadkami jak ewaluowała w nim potrzeba wiary, przynależności a jednocześnie, jak potrzeba wiedzy i ciekawość świata, to wszystko zniszczyła.

Dla mnie pozycja ta ma dwa wymiary.

Po pierwsze źródło wiedzy na temat chasydów, którzy ze względy na swoje twarde reguły są środowiskiem niezwykle zamkniętym na świat zewnętrzny, wszystko co nie chasydzkie, a nawet ściśle skwerczańskie, jest złe. Dlatego tak trudno o sprawdzone informacje, kim są i jak wygląda ich codzienne życie. A i tak, trudno uwierzyć w to czego dowiadujemy się choćby z tej lektury. Uderzające są absurdy, na przykład młodzi chłopcy wychowywani są według tak ścisłych reguł pobożności zamykających ich na otoczenie, że stając się młodymi małżonkami nie mają pojęcia o stosunku płciowym czy o tym jak utrzymać rodzinę, ale wierzą, że muszą żyć zgodnie z regułami Tory, bo to jest droga do zbawienia. Kobiety nie mają łatwiej – wpajane im zasady niemal całkowicie ograniczają ich swobody edukacyjne czy towarzyskie. Tak, to wszystko dzieje się w XXI wieku! Niewiarygodne i zatrważające.

Po drugie książka jest fantastycznym punktem wyjścia do rozważań o wierze, religii, kościele. Również o naszym miejscu we wspólnotach religijnych i potrzebie uczestniczenia w nich, aktywnie czy pasywnie. W tej kwestii, judaizm można zastąpić każdym innym wyznaniem czy systemem, bo w każdym z nich zawsze spotkamy osoby z niezwykle poważnym podejście do danej sprawy, według nich- jedynym słusznym. Od bycia ortodoksyjnym, jest tylko krok do stania się fanatykiem. A to już odrzucenie jakiejkolwiek odmiennej myśli, innego zdania, próby polemiki. Fanatyzm jest złem samym w sobie. Żeby nie zostać źle zrozumianym, nie religia czy wiara (jakakolwiek) jest złem, ale jej bezkrytyczne postrzeganie i być może przestrzeganie. Bo jeśli nie pozwalają nam zadawać pytań by szukać na nie odpowiedzi, to znaczy że nas ograniczają, próbują nas kontrolować.

Wracając do lektury, to Shulem Denn w końcu zostaje zmuszony do postawienia kroku, na który ciągle brakowało mu odwagi, właśnie ze względu na naszą ludzką potrzebę przynależności. Odzyskując wolność i możliwość poznawania życia, traci wszystko co udało mu się osiągnąć i stworzyć do tej pory. Ile razy się zgubi w tym ogromnym świecie, którym rządzą miliony reguł, bo każdy żyje według swoich własnych? Może uda mu się połączyć chasydzką przeszłość z nowojorską nowoczesnością.

Jestem pewna, że po przeczytaniu „Kto odejdzie, już nie wróci" nie będziecie żałować czasu nas nią spędzonego. Dawka wiedzy z pierwszej ręki oraz zalążek do żywej dyskusji o regułach, zakazach i nakazach.