Zawieszeni

Wędrując w upalnym słońcu i wypatrując upragnionego miejsca, które mogłoby zapewnić wytchnienie, Witold i Fuks dokonują niezwykłego i niecodziennego odkrycia. W gąszczu krzaków zauważają powieszonego wróbla. Ten z pozoru nic nieznaczący incydent sprawia, że młodzi mężczyźni zaczynają bacznie obserwować otaczającą ich rzeczywistość oraz wychwytywać najdrobniejsze szczegóły, a w odnalezionym zakopiańskim pensjonacie, do którego docierają tuż po dokonaniu pierwszego znaleziska, rozpoczynają własne śledztwo. Goszcząc w domu Pani Kulki i jej męża napotykają na coraz dziwniejsze zdarzenia i drobiazgi, począwszy od strzałki zawieszonej pod sufitem, a kończąc na powieszonym kocie gospodarzy. Z ich ust coraz częściej pada pytanie: „Co to wszystko znaczy? Czy to ślady celowego działania, czy też zbiór przypadkowych znaków?" Obaj próbują zrozumieć istotę tego, co się wokół nich dzieje.

Realizacji ostatniej powieści Gombrowicza podjął się absolwent Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, Jakub Kasprzak. Sztuka rozpisana rozstała na dwanaście ról, jednak na scenie widz zobaczy tylko czterech aktorów Teatru Żelaznego (Noemi Bernstein, Joannę Wawrzyńską, Przemysława Hollina oraz Piotra Wiśniewskiego), którzy muszą zmierzyć się z więcej niż jedną postacią.

Zabieg zredukowania bohaterów pojawiających się na scenie pozwala na zamazanie wyrażanej granicy pomiędzy poszczególnymi postaciami, dzięki czemu widzowie do końca nie są pewni, czy Witold i Fuks to dwie odrębne osoby, a nawet czy Fuks istnieje naprawdę? Dodatkowo, konieczność odgrywania kilku ról przez jednego aktora sprawia, że na deskach teatru panuje ciągły ruch; widać to szczególnie w scenie, kiedy wszyscy siedzą w jadalni przy stole i rozmawiają. I tak Witold nagle staje się Fuksem, a Lena przemienia się w Katasię.

Przedstawienie dynamizują również różne gatunki wykorzystane przez reżysera w budowie linii fabularnej; mamy tutaj piosenkę, taniec oraz koliste ruchy, pochodzące z improwizacji kontaktowej, odwołujące się do wędrówki ciał niebieskich w przestrzeni kosmicznej. Akcję buduje nie tylko gra aktorska, ale również gra światła i cienia, dźwięk, i minimalistyczna scenografia.

W eseju dołączonym do jubileuszowego wydania dzieł Gombrowicza Jerzy Franczak pisze, że świat „Kosmosu" jest światem „pansemiotycznym, w którym wszystko jest równie ważne i nieważne" zatem tylko od czytelnika, zależy jak zinterpretuje otaczający go świat. Spektakl w reżyserii Jakuba Kasprzaka w pełni oddaje sens tych słów. „Kosmos" Teatru Żelaznego to postmodernistyczna rozgrywka, w której udział bierze nie tylko twórca, ale i widz, na którego barkach leży ciężar tworzenia sensów.