Oskarżony Józef K., skromny pracownik korporacji

"Proces" Franza Kafki w muzycznym wydaniu szczecińskiej Opery na Zamku to opowieść, której bohaterem mógłby być każdy z nas.

Jeden z najważniejszych tekstów XX-wiecznej literatury przerobili na operę Philip Glass - guru amerykańskiej muzyki, także filmowej (z nominacjami oscarowymi), oraz Christopher Hampton, dramaturg, także filmowy reżyser i scenarzysta (Oscar za "Niebezpieczne związki"). Ich "Proces" to rzecz nowa, z 2014 roku.Kto zna minimalistyczną muzykę Glassa, usłyszy w niej to samo co od lat. Kompozytor buduje swój świat z obsesyjnie powtarzanych, krótkich motywów rozpisanych z reguły na mały zestaw instrumentalistów. W Szczecinie jest ich zaledwie tuzin, ale dyrygent Jerzy Wołosiuk potrafił tak odczytać partyturę, że w tej zapętlonej muzyce nawet wdzierające się ciągle w uszy te same dźwięki fortepianu wzmacniają dramaturgię.Kto zna powieść Franza Kafki, nie będzie zaskoczony. Opera podąża za tokiem zdarzeń literackiego pierwowzoru, choć dokonano znaczącej ich interpretacji. "Proces", który doczekał się licznych adaptacji filmowych i teatralnych, bywa odczytywa-

ny jako obraz bezdusznego systemu, w zderzeniu z którym niewinny człowiek nie ma najmniejszych szans. Historia, która przeorała Europę już po śmierci Kafki, udowodniła, jak trafna była diagnoza pisarza.

Ale na "Proces" można spojrzeć inaczej. Skoro każdy może zostać oskarżony, to może każdy ma też w sobie własny trybunał, przed którym w pewnym momencie musi stanąć? A zatem wszyscy powinniśmy poddać się takiemu osądowi.

Tę uniwersalną wymowę "Procesu" - jakże aktualną dla nas w obecnym czasie - wzmocniła szczecińska inscenizacja. Reżyserka Pia Partum przeniosła Józefa K. (w powieści prokurenta bankowego) do współczesnej korporacji. W biurowym wnętrzu toczy się cała akcja, bo zgodnie z zalece-

niami śledczych mimo oskarżenia on ma żyć tak jak dotąd.

Realizm konkretnych rozwiązań scenicznych mocniej uwypukla, że to przed samym sobą Józef K. ma się rozliczyć i ewentualnie uniewinnić. Gdyby reżyserka nie poprzestała na ogólnym zarysowaniu kolejnych sytuacji scenicznych, dwoistość świata zewnętrznego i prywatnego wypadłaby znacznie wyraziściej.

Przy takiej zaś koncepcji reżyserskiej szczególna odpowiedzialność spoczywała na niemieckim barytonie Christianie Oldenburgu w roli Józefa K. I to dzięki niemu ta opowieść żyje teatralnie i muzycznie A spośród licznych wykonawców postaci drugiego planu jego równorzędnymi partnerami okazali się Pavlo Tolstoy (Titorelli) i Rafał Paw-nuk (Ksiądz).



Jacek Marczyński
Rzeczpospolita
23 stycznia 2019
Spektakle
Proces
Portrety
Pia Partum