Leonard Bończa-Stępiński

Aktor teatralny, reżyser.
Urodził się 31 października 1876 w Warszawie. Zmarł 21 sierpnia 1921 w Drohobyczu.
Był synem Stanisława Stępińskiego i Emilii z Ryglów. Po ukończeniu III Gimnazjum Rządowego w Warszawie wyjechał na studia do Lipska, gdzie w 1895-99 kształcił się w Akademii Handlowej żywo interesując się literaturą i teatrem. Po powrocie do Warszawy uczęszczał w 1901-03 do Klasy Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Debiutował 23 sierpnia 1903 w Teatrze Miejskim w Krakowie w roli Sztummera ("Kościuszko pod Racławicami") pod nazwiskiem Stępiński, ale już od następnego przedstawienia przyjął pseudonim Bończa. W teatrach krakowskich występował do 1909. Współpracował wówczas także z Akademickim Kołem Artystycznym Miłośników Dramatu Klasycznego (m.in. w 1908 reżyserował "Edypa z Kolonos"). Na sezon 1909/10 zaangażował się do Teatru Polskiego w Poznaniu jako aktor i reżyser. W końcu 1909 opuścił Poznań, a od lutego 1910 do końca sezonu 1910/11 grał i reżyserował w Teatrze Polskim w Łodzi. Na sezon 1911/12 powrócił do Teatu im. J. Słowackiego w Krakowie i pozostał tu do 1919, z przerwą od września 1914 do marca 1915, gdy służył w Legionach. W 1919-21 był zaangażowany w Teatrze Polskim w Warszawie.
Stefan Papee tak opisał jego warunki zewnętrzne: "wzrost niski, budowa przysadzista, głowa na krótkiej szyi, dolna szczęka wysadzona naprzód, głos słaby. Ręce małe, delikatne". Warunki predestynowały go więc do ról charakterystycznych. Wyróżniał się zdolnościami transformatorskimi, wiele uwagi poświęcał charakteryzacji. Występował niekiedy w rolach pierwszoplanowych, często jednak i z upodobaniem grał niewielkie epizody, którym nadawał indywidualne piętno, ujawniając jednocześnie swój świetny warsztat aktorski. "Gra jego przedziwnie godziła skrupulatną analizę psychologiczną z syntezą wyrazu; powstawała ze źródeł - a często i z obserwacji - realistycznych, lecz w ostatecznej formie stawała na pograniczu nowego stylu" (Leon Schiller). Uważano go za jednego z najlepszych interpretatorów postaci "nowoczesnych inteligentów", w szczególności w sztukach Georga Bernarda Shawa, jak np.: Lickcheese ("Szczygli zaułek"), M'Comas ("Nigdy nie można przewidzieć"), Higgins ("Pigmalion"), Juggins ("Pierwsza sztuka Fanny"), Cusins ("Major Barbara"). Inne ważniejsze role: Stańczyk ("Wesele"), Jankiel ("Złota Czaszka"), Rejent ("Zemsta"), Tartuffe ("Świętoszek"), Ryszard ("Ryszard III"), Kaligula ("Kajus Cezar Kaligula"), Kryspin ("Krąg interesów"), Rabbi Ananel ("Judasz z Kariothu"), Hrabia Respekt ("Fantazy"), August Nowowiejski ("Przed ślubem"), Baron Kręcki ("Aszantka"), Uczony ("Miłosierdzie"), Przechrzta ("Nie-boska komedia"). W 1921 wystąpił w filmie "Cud nad Wisłą". Jako reżyser wystawił m.in. "Mazepę" (1909), "Beatryks Cenci" (1909), "Twarz i maskę" (1919), "Pigmaliona" (1920).
Podczas pobytu w Krakowie prowadził lektorat wymowy na Uniwersytecie Jagiellońskim, współpracował z Akademickim Kołem Artystycznym Miłośników Dramatu Klasycznego (m.in. w 1914 reżyserował "Strachy" - grał rolę Traniona). Wygłaszał także z inicjatywy Koła Polonistów Uniwersytetu Jagiellońskiego odczyty wydane pod tytułem "O umiejętności mowy i wymowy" (Kraków 1917); udzielał lekcji "głośnego czytania, wymowy zawodowej, recytacji i deklamacji" (m.in. w 1917). Interesował się problemami teoretycznymi dotyczącymi teatru, czego wyrazem była polemika z Aleksandrem Zelwerowiczem na temat jego inscenizacji "Pana Jowialskiego" w Teatrze im. J. Słowackiego ("Maska" 1918 z. 11, 13-15). Tłumaczył sztuki, m.in. "Graczy" Mikołaja Gogola (1914).

Opracował Ryszard Klimczak
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...