Stanisław Jasiukiewicz

Aktor teatralny, filmowy, radiowy i telewizyjny.
Urodził się 14 maja 1921 w Postawach k/Wilna. Zmarł 27 czerwca 1973 w Warszawie.
Syn Jana Jasiukiewicz i Michaliny z Sienkiewiczów, mężem Zofii Komorowskiej, aktorki (ślub 1951 we Wrocławiu). W 1928-39 uczęszczał do szkoły w Postawach. Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do armii polskiej i brał udział w kampanii wrześniowej. Po powrocie do domu wstąpił do dziewiątej klasy rosyjskiej szkoły średniej, którą ukończył w 1941. Po zajęciu Wileńszczyzny przez wojska niemieckie w 1941 pracował kolejno jako: malarz szyldów, robotnik, urzędnik w magistracie. W okresie tym działał również w konspiracji. Od stycznia 1944 walczył w IV Brygadzie Partyzanckiej AK. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został zmobilizowany i wcielony do zapasowego pułku piechoty na terenie ZSRR (Kaługa). W styczniu 1946 powrócił do kraju i zamieszkał w Toruniu. Podjął tam studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Występował równocześnie przez jeden sezon w Teatrze Domu Żołnierza, gdzie debiutował (5 X 1946) jako Jan ("Śluby panieńskie") i na scenie tej zagrał kilka ról. W 1947-49 studiował na Wydziale Aktorskim PWST w Łodzi. W dyplomowym przedstawieniu absolwentów wystąpił jako Oleg Koszewoj ("Młoda Gwardia"). Jesienią 1949 został zaangażowany do Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu. Debiutem zawodowym Jasiukiewicza była rola Griniowa ("Moskiewski charakter", 26 XI 1949). Obsadzany początkowo przede wszystkim w rolach amantów, jak np. Ryszard ("Henryk VI na łowach"), Kleant ("Skąpiec"), Nielkin ("Małżeństwo Kreczyńskiego"), wykazał nowe możliwości w życzliwie przyjętych, tak odmiennych rolach, jak: Platon Kreczet ("Chirurg", 1953), Armando ("Bieg do Fragala", 1953), Juliusz Fuczik ("Wkrótce zakwitną kasztany", 1954). Jesienią 1955 zagrał z wielkim sukcesem Gustawa-Konrada w "Dziadach" w Teatrze Polskim w Warszawie i od tej chwili związał się z tą sceną do końca życia.
W okresie warszawskim przeważały role z repertuaru romantycznego; najważniejsze z nich to: Henryk Darnley ("Maria Stuart" J. Słowackiego, 1958), Zbigniew ("Mazepa", 1958), Ksiądz Negri ("Beatrix Cenci", 1959), Margrabia Posa ("Don Karlos", 1960), Semenko ("Sen srebrny Salomei", 1963), powtórzenie roli Gustawa-Konrada (1963), Von Kalb ("Intryga i miłość", 1969). Chętnie podejmował się również interpretacji postaci charakterystycznych, komediowych a nawet groteskowych: Wielki Książę Konstanty ("Noc listopadowa", 1960), Poeta ("Wesele", 1961), Dymitr ("Bracia Karamazow", 1963), Melchior Abłoputo ("Oni", 1966), Król ("Król Czwarty", 1966), Zawilec ("Sułkowski", 1968), Nozdriew ("Martwe dusze", 1969), Szambelan Kawalerski ("Ciotunia", 1970). Ostatnią rolą, którą zagrał w Teatrze Polskim był Szmaga w "Niewinnych winowajcach" (16 X 1971). W 1972-73 uczestniczył tylko w próbach. Choroba nie pozwoliła mu wystąpić już na scenie w sztukach: "Klik-klak" i "Uczeń diabła". W Warszawie zagrał łącznie czterdzieści sześć ról (nie licząc występów estradowych i wieczorów poetyckich). Z Wrocławiem łączyła się "sceniczna młodość" Jasiukiewicza, z Warszawą "sceniczna dojrzałość". W filmie debiutował w roli żołnierza radzieckiego ("Miasto nieujarzmione", 1950). Z wielu jego ról film. wyróżniono: Gąbińskiego ("Celuloza"), Konrada Guderskiego ("Wolne miasto"), Stefana Ziarno ("Ostatni strzał"), Ulricha von Jungingena ("Krzyżacy"), majora "Dziadka" ("Dzień oczyszczenia"), Władysława Tarkowskiego ("W pustyni i w puszczy"), przeora Kordeckiego ("Potop"). Dwa ostatnie filmy wyświetlono już po jego śmierci. Występował również w filmach telewizyjnych, m.in. jako Stanisław Kos-"Weset" w serialu "Czterej pancerni i pies", gen. Fister ("Stawka większa niż życie"), gen. Rudenko ("Epilog norymberski").
Był popularnym aktorem telewizyjnym. Po brawurowo odegranym w 1956 Delfinie Karolu w "Skowronku" J. Anouilha (rola sceniczna i telewizyjna równocześnie), interpretował postacie zarówno ze sztuk poetyckich, realistycznych, jak też z repertuaru sensacyjnego (liczne Kobry). Zagrał ponad sześćdziesiąt ról telewizyjnych, do ważniejszych należały: Holofernes (Judyta), Siergiej ("Irkucka historia"), rola tyt. w "Fauście", Izquierdo ("Montserrat"), Tietieriew ("Mieszczanie"). Występował często także w teatrze radiowym. Aktor dużego formatu, wszechstronny, o dużej rozpiętości środków wyrazu, zajął wybitną pozycję artystyczną wśród swoich rówieśników. Jan Kott pisał o nim m.in.: "Jasiukiewicz jest dla mnie jednym z najbardziej interesujących aktorów swojego pokolenia. Łączy coraz doskonalsze rzemiosło z wrażliwością i żywą inteligencją". Sprzyjające warunki zewnętrzne: dźwięczny głos, przystojna twarz, pełne wyrazu duże, głęboko osadzone oczy, szlachetna sylwetka - w połączeniu z trafnym wyczuciem epoki i umiejętnością przekazania wewnętrznego żaru, napięcia, tragizmu - predestynowały go do ról romantycznych, w których porywał siłą dramatyczną i dynamizmem (najgłośniejsze: Gustaw-Konrad, Posa). Środkami pełnymi ekspresji posługiwał się również i w niektórych rolach komicznych, np. znakomity, parodystyczny Abłoputo czy Szambelan Kawalerski. Potrafił jednak być także bardzo dyskretny, powściągliwy, stonowany, finezyjnie wydobywając zarówno akcenty humoru, ironii, poezji, jak i złożoność skomplikowanej psychiki (np. Delfin Karol, Król Czwarty, Dymitr, Poeta). Świetnie prowadził dialog, łatwo nawiązywał kontakt z partnerem, uwiarygodniał przeżycia, zręcznie przerzucał się z jednej tonacji w drugą: od skupienia, ascezy, opanowania emocji do otwartej eksplozji utajonych pasji. Owa dwoistość stała się znamienną cechą jego dojrzałego aktorstwa. Był aktorem o dużej samowiedzy i samokontroli. W pracy artystycznej cenił intelekt. Tworzył sylwetki bogate, wielowymiarowe, czasem niedopowiedziane, niedookreślone i przez to właśnie prawdziwe i fascynujące. Łączył umiejętność operowania współczesnymi środkami wyrazu z tradycją estetyki polskiej sceny. Miał wiele ważnych osiągnięć w zakresie ról charakterystycznych i komediowych. W pamięci widzów zapisał się jako wybitny kontynuator polskiego aktorstwa romantycznego. Duże walory moralne - koleżeńska, otwarta, społeczna postawa, poważny stosunek do zawodu, osobisty urok sprawiały, że był powszechnie ceniony i lubiany zarówno w środowisku artystycznym jak i przez publiczność.
W teatrach dramatycznych: w Teatrze Domu Żołnierza w Toruniu, w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, w PWST w Łodzi (wówczas siedziba warszawskiej PWST ), Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu i od 1985 w Teatrze Polskim w Warszawie, a także w Teatrze Telewizji zagrał z najbardziej znanymi reżyserami swoich czasów: Leonem Schillerem, Erwinem Axerem, Stanisławem Wohlem, Adamem Hanuszkiewiczem, Jerzym Krasowskim, Konstantym Ciciszwilim, Aleksandrem Bardinim, Jerzym Antczakiem, Lidią Zamkow, Marią Wiercińską i Edmundem Wiercińskim, Wilamem Horzycą, Jakubem Rotbaumem, Bohdanem Korzeniewskim, Janem Kreczmarem, Zygmuntem Hubnerem, Kazimierzem Braunem, Krystyną Skuszanką.
Był niezwykle płodnym aktorem Teatru Polskiego Radia, gdzie od 1950 uczestniczył w realizacji ponad pięćdziesięciu słuchowisk wyreżysowanych przez najwybitniejszych przedstawicieli radiowego teatru: Zofię Pieńkiewicz-Malanowską, Jerzego Rakowieckiego, Janusza Warneckiego, Zbigniewa Kopałkę i Edwarda Płaczka.
Z jego udziałem powstało wiele fabularnych, gdzie także pracował z najlepszymi reżyserami: Jerzym Zarzyckim, Jerzym Kawalerowiczem, Jerzym Antczakiem, Jerzym Hofmanem czy Aleksandrem Fordem.

Oprac. Ryszard Klimczak
Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980, FilmPolski

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...