Jerzy Szaniawski
dramatopisarz, eseista
Jerzy Szaniawski urodził się 10 lutego 1886 w Zegrzynku, zmarł 16 marca 1970 w Warszawie. Dramaturg, felietonista i pisarz, członek Polskiej Akademii Literatury. Sławę przyniosła mu seria opowiadań o profesorze Tutce.
Urodził się w 1886 w Zegrzynku nad Narwią, w rodzinie ziemiańskiej o inteligenckich korzeniach. Ojciec pisywał do "Przeglądu Tygodniowego", w domu bywali Maria Konopnicka, Klemens Junosza, Konrad Prószyński i Bolesław Wysłouch. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum Szaniawski zaczął studia przyrodnicze, wyjechał też do Lozanny, by uczyć się w Instytucie Rolniczym. Później wrócił do rodzinnego majątku; unikał kontaktu z ludźmi, był niechętny artystycznej śmietance Warszawy.
Debiutował w 1912 na łamach "Kuriera Warszawskiego". Pięć lat później jego sztuka Murzyn została wystawiona na deskach Teatru Polskiego. Po sukcesie przedstawienia z Ireną Solską w roli głównej Szaniawski stał się wziętym dramatopisarzem. W latach 20. napisał m.in. „Lekkoducha”, „Ptaka”, „Papierowego kochanka”; jego dramaty wystawiał m.in. teatr Reduta Juliusza Osterwy. W 1924 Szaniawski napisał swą jedyną powieść – „Miłość i rzeczy poważne”.
Lata 30. przyniosły Szaniawskiemu uznanie środowiska, szacunek m.in. Boya-Żeleńskiego oraz liczne nagrody literackie (które umożliwiły mu wybranie w 1933 do Polskiej Akademii Literatury). W jego dramatach grali Kazimierz Junosza-Stępowski i Mieczysław Frenkiel, wystawiano je także w teatrze radiowym, służyły jako scenariusze filmów.
Po wybuchu wojny Szaniawski przeniósł się z Zegrzynka do Warszawy, gdzie działał w ruchu oporu. W 1944 został aresztowany, po uwolnieniu wyjechał do Krakowa, gdzie opublikował Dwa teatry. Współpracował z prasą codzienną, pisząc cykl miniatur o profesorze Tutce. Odmówił jednak tworzenia w stylu realizmu socjalistycznego, skutkiem czego począwszy od szczecińskiego zjazdu Związku Literatów Polskich w styczniu 1949, na którym oficjalnie zadekretowano socrealizm i rozprawiono się z szeregiem twórców – m.in. Szaniawskim i Zawieyskim – aż do 1955 nie mógł wystawiać ani wydawać. Wyjątkiem był Przekrój, któremu do 1952 pozwolono na drukowanie cyklu o prof. Tutce.
W początku odwilży 1 marca 1955 Związek Literatów Polskich zorganizował mu huczny jubileusz, po którym zaczyna znowu wydawać i wystawiać. W tym też okresie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Krótkie sukcesy kolejnych dramatów – m.in. „Łuczniczki” i „Dziewięciu lat” nie mogły zaprzeczyć jednak faktowi, że najlepszy okres twórczy miał już za sobą. Okres ten zamyka na początku lat sześćdziesiątych śmierć Wandy Natolskiej – oddanej mu gospodyni i lokatorki w dworku, bez której nie daje sobie rady z niechętnym mu otoczeniem – w tym sąsiadów, lokalnych władz i Instytutu Ziemniaka oraz z coraz większym naporem cywilizacyjnym na spokojne i dzikie dotąd tereny, po zbudowaniu zapory w Dębem i powstaniu Zalewu Zegrzyńskiego.
W wieku 76 lat ożenił się z malarką Anitą Szatkowską. Ich relacjom poświęcona jest sztuka Remigiusza Grzeli „Uwaga – złe psy!” (premiera w warszawskim Teatrze Wytwórnia w marcu 2006). Schizofreniczną, znęcającą się nad pisarzem żonę zagrała Małgorzata Rożniatowska.
Jerzy Szaniawski zmarł 16 marca 1970 w Warszawie.
We wrześniu 1977 spłonął doszczętnie dworek w Zegrzynku. Spłonęła także cała spuścizna po Szaniawskim, w tym liczne niepublikowane utwory. Wspominał, że napisał 77 dramatów, a wydrukowano około 30.
Źródło: Wikipedia
Urodził się w 1886 w Zegrzynku nad Narwią, w rodzinie ziemiańskiej o inteligenckich korzeniach. Ojciec pisywał do "Przeglądu Tygodniowego", w domu bywali Maria Konopnicka, Klemens Junosza, Konrad Prószyński i Bolesław Wysłouch. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum Szaniawski zaczął studia przyrodnicze, wyjechał też do Lozanny, by uczyć się w Instytucie Rolniczym. Później wrócił do rodzinnego majątku; unikał kontaktu z ludźmi, był niechętny artystycznej śmietance Warszawy.
Debiutował w 1912 na łamach "Kuriera Warszawskiego". Pięć lat później jego sztuka Murzyn została wystawiona na deskach Teatru Polskiego. Po sukcesie przedstawienia z Ireną Solską w roli głównej Szaniawski stał się wziętym dramatopisarzem. W latach 20. napisał m.in. „Lekkoducha”, „Ptaka”, „Papierowego kochanka”; jego dramaty wystawiał m.in. teatr Reduta Juliusza Osterwy. W 1924 Szaniawski napisał swą jedyną powieść – „Miłość i rzeczy poważne”.
Lata 30. przyniosły Szaniawskiemu uznanie środowiska, szacunek m.in. Boya-Żeleńskiego oraz liczne nagrody literackie (które umożliwiły mu wybranie w 1933 do Polskiej Akademii Literatury). W jego dramatach grali Kazimierz Junosza-Stępowski i Mieczysław Frenkiel, wystawiano je także w teatrze radiowym, służyły jako scenariusze filmów.
Po wybuchu wojny Szaniawski przeniósł się z Zegrzynka do Warszawy, gdzie działał w ruchu oporu. W 1944 został aresztowany, po uwolnieniu wyjechał do Krakowa, gdzie opublikował Dwa teatry. Współpracował z prasą codzienną, pisząc cykl miniatur o profesorze Tutce. Odmówił jednak tworzenia w stylu realizmu socjalistycznego, skutkiem czego począwszy od szczecińskiego zjazdu Związku Literatów Polskich w styczniu 1949, na którym oficjalnie zadekretowano socrealizm i rozprawiono się z szeregiem twórców – m.in. Szaniawskim i Zawieyskim – aż do 1955 nie mógł wystawiać ani wydawać. Wyjątkiem był Przekrój, któremu do 1952 pozwolono na drukowanie cyklu o prof. Tutce.
W początku odwilży 1 marca 1955 Związek Literatów Polskich zorganizował mu huczny jubileusz, po którym zaczyna znowu wydawać i wystawiać. W tym też okresie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Krótkie sukcesy kolejnych dramatów – m.in. „Łuczniczki” i „Dziewięciu lat” nie mogły zaprzeczyć jednak faktowi, że najlepszy okres twórczy miał już za sobą. Okres ten zamyka na początku lat sześćdziesiątych śmierć Wandy Natolskiej – oddanej mu gospodyni i lokatorki w dworku, bez której nie daje sobie rady z niechętnym mu otoczeniem – w tym sąsiadów, lokalnych władz i Instytutu Ziemniaka oraz z coraz większym naporem cywilizacyjnym na spokojne i dzikie dotąd tereny, po zbudowaniu zapory w Dębem i powstaniu Zalewu Zegrzyńskiego.
W wieku 76 lat ożenił się z malarką Anitą Szatkowską. Ich relacjom poświęcona jest sztuka Remigiusza Grzeli „Uwaga – złe psy!” (premiera w warszawskim Teatrze Wytwórnia w marcu 2006). Schizofreniczną, znęcającą się nad pisarzem żonę zagrała Małgorzata Rożniatowska.
Jerzy Szaniawski zmarł 16 marca 1970 w Warszawie.
We wrześniu 1977 spłonął doszczętnie dworek w Zegrzynku. Spłonęła także cała spuścizna po Szaniawskim, w tym liczne niepublikowane utwory. Wspominał, że napisał 77 dramatów, a wydrukowano około 30.
Źródło: Wikipedia
