Karol Frycz
Reżyser teatralny, scenograf, dyrektor teatru.
Urodził się 29 marca 1877 Cieszkowy (województwo kieleckie). Zmarł 30 sierpnia 1963 Kraków.
Był synem Kazimierza Frycza i Heleny Frycz z Trzetrzewińskich. Uczył się w gimnazjum św. Anny w Krakowie oraz w Bochni, gdzie zdał maturę. Następnie dwa lata studiował architekturę na Politechnice w Monachium (1896-98). Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie ukończył ze złotym medalem w 1902; studiował malarstwo u Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera i Leona Wyczółkowskiego, uczęszczając jednocześnie na wydział historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1902-04 kontynuował studia w Wiedniu w Kunstgewerbeschule pod kierunkiem A. Rollera, 1904/ 05 w Academie Julien w Paryżu i w szkole Williama Morrisa w Londynie (u H. Herkommera). W 1905 rozpoczął działalność scenograficzną dla kabaretu Zielony Balonik. W tym czasie (aż do 1912) działał także we władzach towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana". W 1906 debiutował jako scenograf w teatrach krakowskich dekoracjami do "Pelleasa i Melisandy". W 1906/07 wykonał dekorację sali teatralnej w teatrze Figliki Arnolda Szyfmana oraz dekoracje do "Księcia Niezłomnego", "Beatryks Cenci", "Ślubów panieńskich" i innych. W 1907 projektował ozdoby krypty na Skałce i dekoracje miasta w czasie uroczystości pogrzebowych Stanisława Wyspiańskiego. W 1908-12 wykonał szereg prac z zakresu dekoracji wnętrz, polichromii w wielu kościołach, pałacach, kawiarniach (m.in. Jamy Michalikowej w Krakowie). Rok 1912 spędził w Afryce. Od stycznia 1913 współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie. Do najciekawszych jego prac z tego okresu zaliczyć należy opracowanie plastyczne "Irydiona" (premiera 29 stycznia 1913), "Balladyny", "Burzy" Williama Shakespeare'a, "Grzegorza Dyndały", "Lekarza mimo woli". Od września 1913 do lutego 1914 przebywał w Afryce. W czasie I Wojny Światowej pracował nad renowacją zabytków Sandomierza. W 1919-21 przebywał na Dalekim Wschodzie jako radca kulturalny polskiego poselstwa w Tokio oraz attache kulturalny przy komisarzu R.P. na Syberii. Wykładał wtedy na wyższych uczelniach: w Tokio, Kioto i Osaka. W 1921 powrócił do kraju i rozpoczął pracę w Teatrze Polskim i Teatrze Małym, w 1931-33 współpracował także z Teatrem Narodowym; w 1933-35 był scenografem w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. W 1926 wykonał oprawę plastyczną dla dwu utworów granych w paryskim Teatrze Ambigu. W 1935 objął dyrekcję Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie i pełnił ją do 1939 (otwarcie sezonu odbyło się 2 września 1935 przedstawieniem "Wychowanki" w reżyserii Karola Frycza). II Wojnę Światową spędził w Krakowie pracując w Muzeum Czapskich. W 1945/46 został ponownie dyrektorem Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie (otwarcie sezonu odbyło się 19 lutego 1945 przedstawieniem "Przepióreczki"). Od 1930, z przerwą wojenną, był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1946 pracował jako scenograf, przede wszystkim w teatrach krakowskich, ale także w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach, Szczecinie i innych miastach polskich.
Debiutem reżyserskim Frycza była "Ziemia nieludzka" (1923). Od tego czasu reżyserował szereg przedstawień, m.in. "Henryka IV", "Pannę Maliczewską". Do najciekawszych jego prac scenograficznych należały: "Książę Niezłomny" (1906), "Krakowiacy i Górale" Jana Nepomucena Kamińskiego (1913), "Wyzwolenie" (1916), "Pan de Pourceaugnac" (1918), "Nie-boska komedia" (1919), "Hamlet" (1922 i 1947), "Wesele Figara" (1922 i 1937), "Pan Jowialski" (1923), "Sen nocy letniej" (1923), "Cyrano de Bergerac" (1924), "Świętoszek" (1925 i 1946), "Otello" (1925), "Wariat i zakonnica" (1926), "Sługa dwu panów" (1927), "Juliusz Cezar" (1928), "Wielki kram" (1929), "Krakowiacy i Górale" W. Bogusławskiego (1929), "Volpone" (1930), "Wesele" (1932), "Lilla Weneda" (1935), "Wielki Fryderyk" (1936), "Złota Czaszka" (1936), "Tragedia o polskim Scylurusie" (1936), "Mizantrop" (1939), "Powrót syna marnotrawnego" (1947), "Mazepa" (1949). Ostatnimi pracami Karola Frycza dla teatru były scenografie "Pana Jowialskiego" (1959) i baletu "Giselle" (1960). W 1957 otrzymał godność honorowego dyrektora Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie z okazji pięćdziesięciolecia pracy na scenach polskich Od 1 października 1960 przeszedł na emeryturę.
Karol Frycz rozpoczął od secesji, przetworzył jej formy dla teatru i stał się znakomitym stylizatorem. Wprowadził do teatru polskiego nowy, zupełnie odrębny od stosowanego w wieku XIX typ dekoracji trójwymiarowej, która odtąd stała się w naszym teatrze powszechna. W swoich pracach scenograficznych świetnie oddawał klimat rozmaitych epok. Był pełnym kultury znawcą sztuki, twórcą historycznego kostiumu (specjalnie molierowskiego), opartego na wnikliwych badaniach źródłowych, wychowawcą scenografów pol., jednym z pierwszych we współczesnym tego słowa znaczeniu scenografów w naszym teatrze. Pośmiertnie wydano tom jego artykułów o teatrze i sztuce (Warszawa 1967).
Nagrody:
1947 - Ogólnopolski Festiwal Szekspirowski - nagroda I stopnia za scenografię do "Hamleta" w Teatrze Polskim w Warszawie
1949 - Nagroda Ziemi Krakowskiej (WRN)
1952 - Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w pracy scenograficznej,w szczególności za scenografię do przedstawień:"Król i aktor"Romana Brandstaettera w T.im.Słowackiego w Krakowie i"Czerwony mak" Reinholda Gliera w Operze we Wrocławiu
1953 - Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za scenografię do przedstawienia "Płody edukacji" Lwa Tołstoja w reżyserii Władysława Kremińskiego w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
1958 - Festiwal Dramatów Wyspiańskiego - wyróżnienie jury za zgodne ze wskazówkami inscenizacyjnymi autora przedstawienie "Wesela" w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy
1960 - Nagroda Artystyczna m. Krakowa za całokształt osiągnięć artystycznych na scenach krakowskich
1962 - Nagroda specjalna ministra kultury i sztuki z okazji wystawy "Polskie dzieło plastyczne w 15-leciu PRL"
Oprac. Ryszard Klimczak
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, e-teatr
Był synem Kazimierza Frycza i Heleny Frycz z Trzetrzewińskich. Uczył się w gimnazjum św. Anny w Krakowie oraz w Bochni, gdzie zdał maturę. Następnie dwa lata studiował architekturę na Politechnice w Monachium (1896-98). Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie ukończył ze złotym medalem w 1902; studiował malarstwo u Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera i Leona Wyczółkowskiego, uczęszczając jednocześnie na wydział historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1902-04 kontynuował studia w Wiedniu w Kunstgewerbeschule pod kierunkiem A. Rollera, 1904/ 05 w Academie Julien w Paryżu i w szkole Williama Morrisa w Londynie (u H. Herkommera). W 1905 rozpoczął działalność scenograficzną dla kabaretu Zielony Balonik. W tym czasie (aż do 1912) działał także we władzach towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana". W 1906 debiutował jako scenograf w teatrach krakowskich dekoracjami do "Pelleasa i Melisandy". W 1906/07 wykonał dekorację sali teatralnej w teatrze Figliki Arnolda Szyfmana oraz dekoracje do "Księcia Niezłomnego", "Beatryks Cenci", "Ślubów panieńskich" i innych. W 1907 projektował ozdoby krypty na Skałce i dekoracje miasta w czasie uroczystości pogrzebowych Stanisława Wyspiańskiego. W 1908-12 wykonał szereg prac z zakresu dekoracji wnętrz, polichromii w wielu kościołach, pałacach, kawiarniach (m.in. Jamy Michalikowej w Krakowie). Rok 1912 spędził w Afryce. Od stycznia 1913 współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie. Do najciekawszych jego prac z tego okresu zaliczyć należy opracowanie plastyczne "Irydiona" (premiera 29 stycznia 1913), "Balladyny", "Burzy" Williama Shakespeare'a, "Grzegorza Dyndały", "Lekarza mimo woli". Od września 1913 do lutego 1914 przebywał w Afryce. W czasie I Wojny Światowej pracował nad renowacją zabytków Sandomierza. W 1919-21 przebywał na Dalekim Wschodzie jako radca kulturalny polskiego poselstwa w Tokio oraz attache kulturalny przy komisarzu R.P. na Syberii. Wykładał wtedy na wyższych uczelniach: w Tokio, Kioto i Osaka. W 1921 powrócił do kraju i rozpoczął pracę w Teatrze Polskim i Teatrze Małym, w 1931-33 współpracował także z Teatrem Narodowym; w 1933-35 był scenografem w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. W 1926 wykonał oprawę plastyczną dla dwu utworów granych w paryskim Teatrze Ambigu. W 1935 objął dyrekcję Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie i pełnił ją do 1939 (otwarcie sezonu odbyło się 2 września 1935 przedstawieniem "Wychowanki" w reżyserii Karola Frycza). II Wojnę Światową spędził w Krakowie pracując w Muzeum Czapskich. W 1945/46 został ponownie dyrektorem Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie (otwarcie sezonu odbyło się 19 lutego 1945 przedstawieniem "Przepióreczki"). Od 1930, z przerwą wojenną, był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1946 pracował jako scenograf, przede wszystkim w teatrach krakowskich, ale także w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach, Szczecinie i innych miastach polskich.
Debiutem reżyserskim Frycza była "Ziemia nieludzka" (1923). Od tego czasu reżyserował szereg przedstawień, m.in. "Henryka IV", "Pannę Maliczewską". Do najciekawszych jego prac scenograficznych należały: "Książę Niezłomny" (1906), "Krakowiacy i Górale" Jana Nepomucena Kamińskiego (1913), "Wyzwolenie" (1916), "Pan de Pourceaugnac" (1918), "Nie-boska komedia" (1919), "Hamlet" (1922 i 1947), "Wesele Figara" (1922 i 1937), "Pan Jowialski" (1923), "Sen nocy letniej" (1923), "Cyrano de Bergerac" (1924), "Świętoszek" (1925 i 1946), "Otello" (1925), "Wariat i zakonnica" (1926), "Sługa dwu panów" (1927), "Juliusz Cezar" (1928), "Wielki kram" (1929), "Krakowiacy i Górale" W. Bogusławskiego (1929), "Volpone" (1930), "Wesele" (1932), "Lilla Weneda" (1935), "Wielki Fryderyk" (1936), "Złota Czaszka" (1936), "Tragedia o polskim Scylurusie" (1936), "Mizantrop" (1939), "Powrót syna marnotrawnego" (1947), "Mazepa" (1949). Ostatnimi pracami Karola Frycza dla teatru były scenografie "Pana Jowialskiego" (1959) i baletu "Giselle" (1960). W 1957 otrzymał godność honorowego dyrektora Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie z okazji pięćdziesięciolecia pracy na scenach polskich Od 1 października 1960 przeszedł na emeryturę.
Karol Frycz rozpoczął od secesji, przetworzył jej formy dla teatru i stał się znakomitym stylizatorem. Wprowadził do teatru polskiego nowy, zupełnie odrębny od stosowanego w wieku XIX typ dekoracji trójwymiarowej, która odtąd stała się w naszym teatrze powszechna. W swoich pracach scenograficznych świetnie oddawał klimat rozmaitych epok. Był pełnym kultury znawcą sztuki, twórcą historycznego kostiumu (specjalnie molierowskiego), opartego na wnikliwych badaniach źródłowych, wychowawcą scenografów pol., jednym z pierwszych we współczesnym tego słowa znaczeniu scenografów w naszym teatrze. Pośmiertnie wydano tom jego artykułów o teatrze i sztuce (Warszawa 1967).
Nagrody:
1947 - Ogólnopolski Festiwal Szekspirowski - nagroda I stopnia za scenografię do "Hamleta" w Teatrze Polskim w Warszawie
1949 - Nagroda Ziemi Krakowskiej (WRN)
1952 - Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w pracy scenograficznej,w szczególności za scenografię do przedstawień:"Król i aktor"Romana Brandstaettera w T.im.Słowackiego w Krakowie i"Czerwony mak" Reinholda Gliera w Operze we Wrocławiu
1953 - Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za scenografię do przedstawienia "Płody edukacji" Lwa Tołstoja w reżyserii Władysława Kremińskiego w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
1958 - Festiwal Dramatów Wyspiańskiego - wyróżnienie jury za zgodne ze wskazówkami inscenizacyjnymi autora przedstawienie "Wesela" w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy
1960 - Nagroda Artystyczna m. Krakowa za całokształt osiągnięć artystycznych na scenach krakowskich
1962 - Nagroda specjalna ministra kultury i sztuki z okazji wystawy "Polskie dzieło plastyczne w 15-leciu PRL"
Oprac. Ryszard Klimczak
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, e-teatr
